Feminizm marksistowski

Feminizm marksistowskiFeminizm marksistowski w dość zasadniczy sposób różni się od teoretycznych perspektyw samego marksizmu, jako ze koncentruje się głównie na problematyce... w dość zasadniczy sposób różni się od teoretycznych perspektyw samego marksizmu, jako ze koncentruje się głównie na problematyce kulturowych uwarunkowań różnic miedzy płciami oraz na zagadnieniu seksualności, a nie na materialnych uwarunkowaniach ideologicznych konstrukcji. Nie ulega jednak wątpliwości, że niektóre marksistowskie pojęcia i teorie zostały zaadaptowane, choć czasem w pewnym przekształceniu, przez  feministki, które zresztą stąd wzięły swą nazwę. Jedynie bowiem synteza marksizmu i feminizmu, choć postrzegana jako „niedobre małżeństwo”, mogła, ich zdaniem, doprowadzić do emancypacji kobiet (M. Humm, Warszawa 1993, s. 66).

Feministki marksistowskie często odwołują się do prac Marksa i Engelsa, uważają też, iż ostateczną przyczyną opresji kobiet jest klasizm (zróżnicowania klasowe). Podobnie jak feministki socjalistyczne głoszą one, iż opresja kobiet nie jest celowym działaniem jednostek, ale efektem struktur politycznych, społecznych i ekonomicznych (R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 124). Feminizm marksistowskiFeminizm marksistowski w dość zasadniczy sposób różni się od teoretycznych perspektyw samego marksizmu, jako ze koncentruje się głównie na problematyce... nie traktuje jednak opresji kobiet równie poważnie jak opresji robotników uważając, iż jest to zjawisko drugorzędne. Marksiści przyjmują bowiem, iż cierpienia kobiet są niewielkie w porównaniu z cierpieniami proletariatu, a więc kobiety muszą poczekać na swoje wyzwolenie (tamże, s. 156).

Zdaniem feminizmu marksistowskiego zróżnicowanie płciowe bazy ekonomicznej jest powodem kształtowania się podporządkowanej świadomości kobiet. RodzinaZdrowa rodzina = zdrowe dzieci Kochający rodzice pragną dla swoich dzieci dobra, czynią dla nich wszystko, aby im pomóc i... zaś ma charakter opresyjny, ze względu na płciowy podział pracy (dom i sfera publiczna) oraz tzw. podwójne obciążenie (praca w domu i poza domem) (red. J. Derek, Bielsko-Biała 2006, s. 468).

Do feministycznych implikacji marksistowskich teorii z pewnością należą (za R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 124-138):

1. Marksistowskie rozumienie natury ludzkiej – związane z przekonaniem, iż ludźmi czyni nas to, że wytwarzamy środki służące przetrwaniu (czyli jesteśmy tym, kim jesteśmy, z powodu tego, co robimy). Ludzie więc tworzą siebie samych w procesie celowego i świadomego przekształcania przyrody. Podstawową siłą napędową historii są więc czynniki materialne – produkcja i reprodukcja życia społecznego. Feministki marksistowskie uważają, iż byt społeczny determinuje świadomość jednostek, dlatego też np. powiedzenie, że „kobieta ma zawsze ręce pełne roboty” jest czymś więcej niż zwykłym aforyzmem – stanowi bowiem opis natury pracy kobiet. Praca kobiet kształtuje ich myśli.
2. Marksistowska teoria gospodarki – mówi o kapitalizmie, jako systemie wyzysku pracowników. Według Marksa teoria o obustronnie korzystnych umowach między pracodawcami a pracownikami to fikcja, jako że ci pierwsi, dysponując monopolem na środki produkcji, mają władzę i panowanie nad tymi drugimi. Feministki marksistowskie wykorzystują ten pogląd w swojej krytyce feminizmu liberalnego, broniącego m.in. prostytucji. Feministki liberalne twierdzą, iż obranie tej profesji jest wyborem kobiety, marksistowskie zaś – iż jest to przymus. Trudno nie zgodzić się z tymi drugimi, kiedy weźmie się pod uwagę, że większość prostytutek nie miało nic innego do sprzedania poza swoim ciałem, trudno więc nazwać ich brak innych możliwości wyborem.
3. Marksistowska teoria społeczeństwa – czyli teoria istnienia klas, między którymi dochodzi do walki klasowej. Feministki uważają, że kobiety można także określić mianem klasy, ponieważ doświadczenia domowe, niezależnie od tego czy są udziałem kobiet bogatych czy tych z klasy ploretariackiej, stanowią podstawę do wspólnych działań (jak choćby walki o płacę za prace domowe).
4. Marksistowska teoria polityki – wiąże się z przekonaniem o nieuchronności rewolucji, jako skutku walki klasowej i jako początku przekształcania społeczeństwa w społeczeństwo komunistyczne. Kryjąca się w tej teorii obietnica wyeliminowania podziału ludzi na niewolników i panów oraz wyzwolenia wszystkich ludzi jest kolejną przyczyną atrakcyjności myśli marksistowskiej dla kobiet.
5. Fryderyk Engels i jego teorie dotyczące pochodzenia rodziny, własności prywatnej i państwa – ważne jest postawienie tu pytania, dlaczego kobiety podlegają opresji jako kobiety. Engels twierdził, że przekształcenie dawnego matrylinearnego społeczeństwa w patrylinearne, spowodowane było przejściem od zbieractwa do hodowli i zwiększeniem się wartości produkcji poza domem w porównaniu z tą domową. W miarę jak praca mężczyzn, którzy odpowiedzialni byli za produkcję „na zewnątrz” nabierała znaczenia, spadała jednocześnie wartość pracy i produkcji kobiet, obniżał się także jej status społeczny. Rodzinę, w której mąż zaczął mieć władzę nad żoną porównuje on do społeczeństwa, w którym burżuazja ma władzę nad proletariatem. Ponieważ zaś małżeństwo jest instytucją społeczną, która ma wiele wspólnego z własnością prywatną, to, zdaniem Engelsa, jeśli żony mają wyzwolić się spod władzy mężów, musza najpierw zdobyć ekonomiczną niezależność. Dlatego też postuluje on, jako przesłanki emancypacji kobiet:

• ponowne wprowadzenie kobiet do produkcji społecznej, uspołecznienie prac domowych i opieki nad dziećmi.

Feministki marksistowskie koncentrują się więc przede wszystkim na zagadnieniach związanych z pracą kobiet (za R, Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 138-150):

1. RodzinaZdrowa rodzina = zdrowe dzieci Kochający rodzice pragną dla swoich dzieci dobra, czynią dla nich wszystko, aby im pomóc i... i gospodarstwo domowe w warunkach kapitalizmu – wiąże się z postrzeganiem pracy kobiet  – produkcji ludzi – jako pracy nieprodukcyjnej, w odróżnieniu od pracy mężczyzn – produkcji rzeczy. Stąd postulat feministek marksistowskich, aby uspołecznić pracę domową i opiekę nad dziećmi.
2. Uspołecznienie pracy domowej – ma związek z punktem poprzednim i polega na podkreślaniu faktu, że dopóki nie uwolni się kobiet od ciężkich domowych obowiązków, dopóty wchodzenie kobiet na rynek będzie raczej oddalało, niż przybliżało wyzwolenie kobiet. Chodzi tu nie o całkowite zwolnienie kobiet z tych obowiązków, ale o poszerzenie świadomości, jak niezbędne społecznie są to prace. Feministki te wierzą bowiem, iż gdy wszyscy zrozumieją, jak ciężkie są to zajęcia, kobiety przestaną być uciskane i traktowane jako osoby bezwartościowe, prowadzące pasożytniczy tryb życia. Uspołecznienie pracy domowej miało więc także zagwarantować kobietom należny im szacunek.
3. Kampania na rzecz płacy za pracę w domu – wiąże się z przekonaniem, iż domowa praca kobiet ma charakter produkcyjny i że kobiety nie muszą wstępować w szeregi siły roboczej, ponieważ już do niej należą (nawet jeśli nikt dotąd tego nie zauważył). Dlatego też powinny otrzymywać wynagrodzenie od państwa, niekoniecznie w formie pieniężnej ale np. jako pomoc w opiece nad dziećmi. Z czasem jednak feministki marksistowskie odeszły od tego postulatu, dochodząc do wniosku, iż jest on niemożliwy do zrealizowania w praktyce i posiada pewne wady.
4. Idea porównywalnej wartości – ma na celu zwrócenie uwagi na niesprawiedliwość, w postaci niższych płac kobiet w porównaniu z wynagrodzeniem mężczyzn. Poza tym, iż prace wykonywane przez kobiety są niedoceniane, to jeszcze ogranicza się możliwości zatrudnienia kobiet. Gdy kobieta pojawi się na rynku pracy, zazwyczaj wykonuje bowiem zajęcia określane jako „kobiece”, takie jak np. nauczanie, opieka nad dziećmi czy prace biurowe. Zwolenniczki kampanii na rzecz porównywalnej płacy za porównywalną pracę postulują, by pracodawcy oceniali pracowników obiektywnie, stosując cztery proste kryteria (tamże, s. 149):

• wiedza i umiejętności,
• wymogi mentalne,
• odpowiedzialność,
• warunki pracy.

W skrócie zadania, jakie stawia sobie Feminizm marksistowskiFeminizm marksistowski w dość zasadniczy sposób różni się od teoretycznych perspektyw samego marksizmu, jako ze koncentruje się głównie na problematyce..., można ująć następująco (za M. Humm, Warszawa 1993, s. 67):

• • Dokonanie opisu społecznej podległości kobiet oraz zależności między produkcją a statusem kobiet.
  • Przeprowadzenie analizy roli instytucji rodziny w opresji kobiet.

W swojej książce Woman’s Conciousness, Man’s World, Sheila Rowbotham pokazuje sposób, w jaki maskuje się podwójny etat kobiet, pracujących także  w domu. Inne działaczki tego ruchu to m.in. Nancy Harstock, Ann Foreman, Margaret Benston, Mariarosa Dalla Costa, Selma James, Carol Lopate.

Bibliografia:

• 1. Humm M, Słownik teorii feminizmu, Warszawa 1993.
  2. Putnam Tong R., Myśl feministyczna. Wprowadzenie, Warszawa 2002.
  3. Słownik myśli społeczno-politycznej, p. red. J. Dereka, Bielsko-Biała 2006.
  4. Ślęczka K, FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest.... Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu, Katowice 1999.