Automatycznie zapisany szkic

Feminizm socjalistyczny

()

Jest to jeden z głównych nurtów zachodniego feminizmu, związany z przekonaniem, iż ucisk kobiet nie jest efektem działań jednostek, lecz produktem społeczno-ekonomicznego systemu, w jakim ludzie żyją (red. J. Derek, Bielsko-Biała 2006, s. 468). Głosi on, iż kobiety są w państwie kapitalistycznym obywatelami drugiej kategorii, ponieważ eksploatacja ludzi pracy w tym systemie kładzie specyficzny nacisk na wyzysk kobiet. Dlatego też postuluje on zmianę nie tylko stosunków własności środków produkcji, ale też w ogóle wszystkich form społecznego doświadczenia. Wiąże się to z przekonaniem feministek socjalistycznych, iż opresja kobiet tkwi w całości społecznych praktyk kapitalizmu (M. Humm, Warszawa 1993, s. 69). Feminizm socjalistyczny powstał głównie pod wpływem niezadowolenia feministek z marksistowskich kategorii związanych z płcią kulturową. Nie aprobowały one bowiem tendencji marksizmu do uznawania opresji kobiet za sprawę drugorzędną w stosunku do opresji klasy robotniczej. Kategorie marksistowskie, jak zauważyła feministka socjalistyczna Heidi Hartmann, „nie dają odpowiedzi na pytanie, dlaczego konkretne osoby zajmują konkretne miejsca (kapitalizm przypisał kobiety do gospodarstwa domowego a mężczyzn do miejsca pracy – przyp. autorka). Nie wyjaśniają, dlaczego kobiety są podporządkowane mężczyznom wewnątrz i na zewnątrz rodziny i dlaczego nie jest na odwrót. Kategorie marksistowskie są ślepe na kategorię płci” (R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 157-158). Dlatego też, pragnąc przekroczyć ograniczenia myśli feminizmu marksistowskiego, feministki socjalistyczne próbują wyjaśnić, w jaki sposób kapitalizm (w interakcji z patriarchatem) opresjonuje kobiety jeszcze bardziej niż mężczyzn. Ponadto za cel obierają obalenie nie tylko kapitalizmu ale także patriarchatu – ich zdaniem bowiem kobiety, aby pokonać siły opresji, muszą pokonać tych dwóch przeciwników jednocześnie (tamże, s. 158).

Feminizm socjalistyczny nie traktuje opresji ekonomicznej jako wtórnej, podobnie jak nie uważa, że wtórny jest wyzysk płciowy. Nacisk kładziony jest tu raczej na system dominacji nad kobietami, jako wynikający z konkretnych męskich interesów. Mężczyźni bowiem, aby tę dominację utrzymać, stworzyli sieć instytucji. W nurcie tym pojęcie klasy zostało poszerzone o pojęcie płci kulturowej, podkreślany jest też związek podziału płciowego z innymi płaszczyznami podziałów i sprzeczności w społeczeństwie (M. Humm, Warszawa 1993, s . 69 oraz K. Ślęczka, Ktowice 1999, s. 384). Niektórzy określają Feminizm socjalistyczny jako swoiste studia historyczne o pracy kobiet, z akcentem na troskę o konkretność historycznego opisu i unikanie abstrakcyjnych, ahistorycznych rozważań (K. Ślęczka, Katowice 1999, s. 384).

Automatycznie zapisany szkic

Do głównych autorek feminizmu socjalistycznego należy z pewnością zaliczyć: Juliet Mitchell, Margaret Benston, Evelyn Reed, Sheilę Rowbotham (czołowa angielska feministka i wielki autorytet w Wielkiej Brytanii), Michelene Wandor, Ann Ferguson i Zillah R. Eisenstein (tamże).

Automatycznie zapisany szkic

Jedną z podstawowych różnic między feminizmem socjalistycznym a pozostałymi kierunkami teorii feministycznych jest znaczenie, jakie feministki socjalistyczne przywiązują do zasady i instytucji demokracji. Kwestią o znaczeniu podstawowym jest ich zdaniem nie tylko zagwarantowanie demokratycznej kontroli nad gospodarką, ale także demokratycznej kontroli nad sfera prokreacji. Feministki socjalistyczne przeprowadziły ostrą krytykę sposobów, w jakie formy organizacji politycznej odtwarzają wszelkie podziały, w tym płciowe. Jedną z alternatywnych form politycznej organizacji społeczeństwa jest tu „demokracja bezpośrednia”, polegająca na tym, że w podejmowaniu decyzji biorą udział wszyscy członkowie danej grupy (E. Stryjek, http://interia360.pl/artykul/femino-ideologiczny-areopag,7728).

Feministki socjalistyczne szczególnie mocno podkreślają zarówno historyczno-konkretne zróżnicowanie kobiet, jak i to, iż wszystkie kobiety mają wspólne doświadczenia (tamże, s. 385):

  1. odsunięcie od władzy – czyli podporządkowanie, a często wręcz ucisk, uciemiężenie lub zniewolenie,
  2. negowanie wartościotwórczego charakteru ich pracy w domu,
  3. gorsze traktowanie kobiet w systemie zarobkowym, co skutkuje:
  • znacznie niższymi płacami,
  • przydzielaniem kobietom zajęć wyjątkowo wyczerpujących, nużących i otępiających,
  • niedopuszczaniem kobiet do stanowisk w zarządzaniu,
  1. brak ułatwień w prowadzeniu gospodarstwa domowego i opiece nad dziećmi,

Ostatecznie feministki radykalne konkludują, iż za ucisk i wyzysk kobiet odpowiedzialny jest system społeczny, oparty na klasowych mechanizmach wyzysku, w którym co prawda dominują mężczyźni, ale mężczyźni klas panujących. Rozróżnienie to jest tu podkreślane, ponieważ także część mężczyzn pada ofiarą tego wyzysku. Niestety jednak i ci wyzyskiwani przyłączają się w wielu kwestiach do opresorów, powodując sytuację, w której kobiety cierpią w dwójnasób – od ucisku klasowego i płciowego (tamże, s. 386). Dzięki połączeniu materializmu historycznego z narzędziami psychoanalizy, wyjaśnia Feminizm socjalistyczny „uwewnętrznioną opresję” kobiet – powód dla którego kobiety łatwo się podporządkowują, a rzadko otwarcie buntują (M. Humm, Warszawa 1993, s. 70).

Celem dalekosiężnym feminizmu socjalistycznego jest zupełne zniesienie nierówności społecznej płci i związanego z tym wyzysku kobiet. To zaś wymaga zniwelowania skutków czysto biologicznie uwarunkowanego upośledzenia kobiet – kobiety bowiem nie mogą być pozostawione same sobie z problemem rodzenia i opieki nad dziećmi, czy z innymi, występującymi jedynie u kobiet utrudnieniami życiowymi. Konieczne jest więc zbudowanie społeczeństwa socjalistycznego (tutaj feminizm łączy się z socjalizmem) (K. Ślęczka, Katowice 1999 s. 387-388). Warunkiem wyzwolenia kobiet jest więc rewolucja społeczna (kulturowa i socjalistyczna), oraz stworzenie nowej kobiety (red. J. Derek, Bielsko-Biała 2006, s. 468).

Sprecyzowane cele feminizmu socjalistycznego w wersji pochodzącej z Wielkiej Brytanii wyglądają następująco (za Amandą Sebastyen, K. Śleczka, Katowice 1999, s. 409):

  1. równa płaca,
  2. równa edukacja i szansa na zatrudnienie,
  3. bezpłatne całodobowe ośrodki opieki nad małymi dziećmi,
  4. bezpłatne środki antykoncepcyjne i aborcja na żądanie,
  5. samodzielność materialna i prawna,
  6. koniec dyskryminowania lesbijek i prawo kobiet do swobodnego określania swej orientacji seksualnej,
  7. uwolnienie od zastraszania i grożenia użyciem przemocy – kres męskiej agresji i dominacji.

Bibliografia:

  1. Humm M, Słownik teorii feminizmu, Warszawa 1993.
  2. Putnam Tong R., Myśl feministyczna. Wprowadzenie, Warszawa 2002.
  3. Słownik myśli społeczno-politycznej, p. red. J. Dereka, Bielsko-Biała 2006.
  4. Ślęczka K, feminizm. Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu, Katowice 1999.

Jak oceniasz ten materiał?

Kliknij na gwiazdkę, aby zostawić swoją ocenę

Średnia ocena / 5. Liczba głosów:

Jak dotąd brak głosów! Oceń ten post jako pierwszy.

Feminizm marksistowski

Poprzedni wpis

Źródła polskiego feminizmu

Następny wpis
Wiedzo Znawca
Redaktor z rzemiosłem w ręku na co dzień szef kontroli jakości w kuchni, serwujący wykwintne dania. W niedalekiej przyszłości planuje zrealizować młodzieńcze marzenia i napisać coś więcej niż artykuł 📖

Komentarze - masz coś do napisania? Zostaw proszę informacje.