Liberalizm, szkoła myśli politycznej, z której wywodzi się feminizm liberalnyLiberalizm, szkoła myśli politycznej, z której wywodzi się feminizm liberalny, choć trudny do jednoznacznego zdefiniowana może być ujęty jako przekonanie,..., choć trudny do jednoznacznego zdefiniowana może być ujęty jako przekonanie, że wolność jednostki to najwyższa wartość polityczna, zaś instytucje i praktyki powinny być oceniane wedle tego, jak skutecznie tę wartość promują (red. R. E. Goodin i F. Pettit, Warszawa 2002, s. 382). Liberalizm może więc manifestować się w wielu różnych instytucjach, posiadających jednak ten sam fundament moralny – np. w postaci twierdzenia Locke’a, iż ludzie rodzą się w „stanie zupełnej wolności w działaniu oraz rozporządzaniu swymi majątkami i osobami, tak jak oni uznają za właściwe”, jak też w „stanie równości” (Tamże, s. 383).

Nurt feminizmu liberalnego koncentruje się więc na zagadnieniu wolności osobistej kobiet. Jest to jeden z głównych prądów feministycznych, najpowszechniejszy na zachodzie. Najważniejsze z żądań, potrzeb i celów ruchu feministycznego (mainstream feminism), formułowane są właśnie w ramach myśli liberalnej. Jako przykład można tu wymienić zwłaszcza akcje pro choice (za wolnym wyborem, przeciwko zakazowi lub ograniczaniu dostępności aborcji) i na rzecz równych zasad w stosowaniu prawa. Nurt liberalny reprezentowany jest także przez największą amerykańską organizację kobiecą NOW (National Organization of Women) (M. Humm, Warszawa 1993, s. 66). feminizm liberalnyLiberalizm, szkoła myśli politycznej, z której wywodzi się feminizm liberalny, choć trudny do jednoznacznego zdefiniowana może być ujęty jako przekonanie,... domaga się równouprawnienia kobiet i mężczyzn poprzez polityczną i prawną reformę. Jest to indywidualistyczna forma feminizmu i teorii, skupiająca się na umiejętności kobiet do pokazania i utrzymania niezależności poprzez ich własne czyny i wybory. FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest... ten patrzy na interakcje kobiet i mężczyzn jako na bazę, na której można przeprowadzić transformację społeczeństwa w bardziej sprawiedliwe pod względem ról płciowych miejsce (en.wikipedi.org).

feminizm liberalnyLiberalizm, szkoła myśli politycznej, z której wywodzi się feminizm liberalny, choć trudny do jednoznacznego zdefiniowana może być ujęty jako przekonanie,..., odróżniając płeć biologiczną (sex) od kulturowej (gender), uważa, iż upośledzenie kobiet wynika ze stereotypów płci czyli przekonań, których podstawą jest niewiedza. FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest... ten żąda sprawiedliwości płciowej (gender justice) w zakresie edukacji, praw politycznych i możliwości ekonomicznych (zatrudnienie). Postulatami tymi kieruje przekonanie, iż między kobietami a mężczyznami jest więcej podobieństw niż różnic. Najważniejszy cel feminizmu liberalnego to zniesienie dyskryminacji płciowej (red. J. Derek, Bielsko-Biała 2006, s. 467). Według przedstawicielek tego nurtu czynniki, które należy zwalczać, to seksizm, dyskryminacja kobiet w miejscu pracy, instytucjach edukacyjnych i środkach przekazu. Feministki liberalne dążą do stopniowej oraz gruntownej reformy istniejącego systemu, a preferowane przez nie metody walki są raczej umiarkowane, jeśli patrzy się z perspektywy działalności całego ruchu. Poddaństwo kobiet , które napisał wspólnie z żoną, Harriet Taylor Mill, uznawane jest za klasykę liberalnego punktu widzenia na równouprawnienie kobiet.

Kwestia równego dostępu do wykształcenia podkreślana była wielokrotnie przez feministki, nie tylko te należące do nurtu liberalnego. Kwestię tę poruszyła m.in. Mary Wollstonecraft, jeszcze w XVIII w., kiedy to pozycja ekonomiczna i społeczna kobiet uległa znacznemu pogorszeniu, głównie ze względu na industralizację (R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 22). W najsłynniejszej książce tej autorki, pierwszym zresztą wykładzie feminizmu liberalnego, A Vindication of the Rights of Women, doskonale zobrazowany jest dramat zamkniętej w czterech ścianach kobiety zamężnej. Kobiety całkowicie zależnej od męża, której jedynym zadaniem jest pięknie wyglądać, nie mieć własnego zdania i dostarczać przyjemności. Dlatego też Woolstonecraft, widząc skutki niepełnego wykształcenia kobiet, postulowała równą edukację dla obu płci, która pozwoliłoby kobietom na większą samodzielność. W zasadzie więc tym, czego autorka pragnęła najbardziej, było człowieczeństwo dla kobiet.

„Kobieta nie jest zabawką mężczyzny, jego grzechotką, która ma dźwięczeć w jego uszach zawsze, gdy on zechce. Innymi słowy kobieta nie jest tylko zwykłym środkiem czy narzędziem, którego można użyć dla czyjegoś szczęścia. Tak więc jeśli np. mąż traktuje swoją żonę jak śliczną roślinę domową, to traktuje ją jak przedmiot, który otacza opieką po to, by jemu samemu dawał przyjemność” (Tamże, s. 25)

Zasadniczy jednak zrąb krytycznego opisu społeczeństwa pod kątem dyskryminacji kobiet nakreśliła Betty Friedan (kobieta wybrana na pierwszą przewodniczącą NOW) w The Feminine Mistique (Mistyce kobiecości), wydanej w 1963 r. To właśnie w tej książce znalazły się także pierwsze założenia programowe feminizmu liberalnego. Do najważniejszych zagadnień przedstawionych tam z pewnością należą: podział na sferę publiczną i sferę prywatną, stereotypy płciowe oraz szkodliwość płciowego podziału ról (K. Ślęczka, Katowice 1999, s. 282-285). Friedan uważała, że kobieta potrzebuje pracy w pełnym wymiarze godzin, poza domem. W swojej drugiej książce The Second Stage (Druga faza), rozważała ona trudności łączenia małżeństwa, macierzyństwa i kariery zawodowej. Tytułowa druga faza feminizmu miała opierać się na współpracy z mężczyznami. Friedan była przekonana, że kobieta może być równa mężczyźnie pod warunkiem, że społeczeństwo ceni tak samo to co „kobiece”, jak i to co „męskie” (R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 40-43). Obok wymienionych tu dwóch najważniejszych autorek, wspomnieć należy jeszcze o kilku nazwiskach – Gloria Steinem, Rebecca Walker, Naomi Wolf, Alice S. Rosii, Carolyn Bird, Carol Lopate, Jessie Bernard, Gerda Lerner, Carole S. Vance, Wendy Kaminer.

Podział na sferę prywatną i publiczną wiąże się z przekonaniem feministek liberalnych, iż życie prywatne nie może być przedmiotem regulacji prawnych, społecznych czy państwowych (M. Humm, Warszawa 1993, s. 66). Jednak w rozdwojeniu życia społecznego upatruje się także nieszczęścia kobiet i ich niemocy wobec spotykającej je niesprawiedliwości. Dualność ta ma bowiem swoje odbicie w języku i myśleniu, kojarząc się z dualnością natura – kultura i kobieta – mężczyzna, a więc z tym, co wynika z przyczyn naturalnych a tym, co wynika z uwarunkowań kulturowych (K. Ślęczka, Katowice 1999, s. 282-283).

Głęboko zakorzenione w społeczeństwie są stereotypy na temat kobiet i mężczyzn, jak i na temat kobiecości i męskości. Feministki liberalne wnoszą wiele analiz dotyczących stereotypów płciowych. Kobiety opisuje się zazwyczaj jako głupie, bierne, zależne. Oto kilka przykładów – „Kobieta kieruje się raczej emocjami niż logiką. Prawdę powiedziawszy, nie jest zbyt bystra”; „Mężczyzna jest aktywny i niezależny, kobieta zaś bierna i zależna. On robi, ona – jest”; „Kobiety są z natury matkami; ich największym pragnieniem i jedynym prawdziwym spełnieniem jest macierzyństwo. Prawdę powiedziawszy, to jedna z niewielu rzeczy, w których kobiety są dobre” (Tamże, 284-285). Podobnie jest z kobiecością i męskością – istnieją pewne wzorce zachowań, które wpajane są dzieciom od maleńkości, poprzez proces socjalizacji.

Zdaniem feministek liberalnych szkodliwość płciowego podziału ról dotyka nie tylko jednostki ale też całe społeczeństwo. Ponosi ono bowiem wielkie straty z powodu niewykorzystywania kobiecego potencjału. Wspomina o tym m.in. Caroline Bird w książce Wysoki koszt poddaństwa kobiet. Także pisząca o sytuacji zatrudnieniowej kobiet w służbie zdrowia w USA Carol Lopate stwierdza, iż społeczeństwa po prostu nie stać na trzymanie tylu kobiet w domu (Tamże, s. 286).

Feministki tej orientacji, nie lubiąc podniosłych słów, konstruowały swoje cele i programy w sposób bardzo konkretny i nieskomplikowany. W 1975 r. wymieniano siedem głównych zagadnień ruchu – zmianę sposobu przedstawiania kobiet w mediach, równe szanse w zatrudnieniu i kształceniu, opiekę nad dziećmi, dowartościowanie statusu osoby prowadzącej dom, prawo kobiety do dysponowania własnym ciałem, przemoc przeciwko kobietom i ERA (Equal Rights Amendment – Nowelizacja Równych Praw). Cel finalny był zaś określony jako „społeczeństwo nieseksistowskie” (Tamże, s. 295). Z kolei wspomniana już Caroline Bird nakreśliła obraz docelowego społeczeństwa, mówiąc, że „W tym nowym wspaniałym świecie dzieci nie będą już skazywane na poświęcanie się z góry określonej specyficznej roli w życiu dorosłym tylko dlatego, że przypadkiem urodziły się kobietą. Płeć stanie się cechą niewiele tylko ważniejszą niż kolor włosów, oczu lub skóry” (Tamże).

Feministki liberalne chcą więc uwolnić kobiety od niesprawiedliwych ról płciowych, to znaczy od tych ról, które używane są jako wymówki lub usprawiedliwienia przydzielania kobietom gorszego miejsca w społeczeństwie – na uczelniach, na forum publicznym czy na rynku. feminizm liberalnyLiberalizm, szkoła myśli politycznej, z której wywodzi się feminizm liberalny, choć trudny do jednoznacznego zdefiniowana może być ujęty jako przekonanie,... posiada też jednak wielu krytyków, głównie ze względu na skupianie się w swojej walce na poprawie bytu jedynie wąskiego grona kobiet – białych, heteroseksualnych i wywodzących się z warstw średnich (stąd zarzut, iż jest to FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest... rasowy, klasowy i heteroseksistowski) (R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 58). Poza tym krytycy wytykają inne słabe punkty założeń feministek liberalnych, takie jak np. twierdzenie, że kobiety mogą być takie jak mężczyźni, jeśli tylko się na to nastawią, czy twierdzenie, iż w ogóle wszystkie kobiety chcą bądź powinny być takie jak mężczyźni (Tamże, s. 51). Mimo tego jest to nurt niezwykle popularny, jako że jego najważniejszym celem jest wyzwolenie kobiet poprzez gender justice czyli równość płci.

Bibliografia:

Humm M, Słownik teorii feminizmu, Warszawa 1993.
Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, p. red. R. E. Goodina i F. Pettita, Warszawa 2002.
Putnam Tong R., Myśl feministyczna. Wprowadzenie, Warszawa 2002.
Słownik myśli społeczno-politycznej, p. red. J. Dereka, Bielsko-Biała 2006.
Ślęczka K, FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest.... Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu, Katowice 1999.