Jest to jedna z radykalnych teorii feministycznych, postulująca tworzenie oddzielnej kultury kobiecej. Wiąże się z przekonaniem, iż silna kultura kobieca (obejmująca m.in. sztuki plastyczne, muzykę, poezję, nauki ścisłe i medycynę) może stanowić przeciwwagę dla struktur sformalizowanych i dla autorytaryzmu (M. Humm, Warszawa 1993, s. 64). Niektóre feministki bowiem sądzą, iż patriarchat jest kulturą tak wszechwładną, że kobiety mogą być wolne jedynie w świecie własnej, alternatywnej kultury kobiecej, posiadającej własne rytuały, symbole i język. Częstym zarzutem wobec tej postawy to, iż ignoruje ona fakt, iż to, co kobiece, funkcjonuje jednak w pewnym stopniu jako komplementarność tego, co męskie (tamże, s. 65).

Feministki kulturowe skupiają swoje zainteresowania na różnicach występujących między psychiką kobiecą a psychiką męską, podkreślając w rozwoju dzieci elementy psychiczno-moralne. Zdaniem feministek tego nurtu bowiem, dziewczynki i chłopcy wyrastają na ludzi dorosłych wyposażonych w pewne płciowo określone wartości i cnoty, służące wzmocnieniu pozycji mężczyzn i osłabieniu pozycji kobiet w społeczeństwie patriarchalnym (R. Putnam Tong, Warszawa 2002, s. 204).

Obszarami szczególnego zainteresowania tego nurtu są: geneza i istota płci psychicznej i kulturowej, instytucje i wytwory nauki i kultury duchowej, globalne zagrożenia ludzkości i przyrody oraz dzieje i życie społeczne pod kątem udziału w nich kobiet. Do ważnych terminów należą zaś z pewnością: kobiecość i pierwiastek kobiecy (K. Ślęczka, Katowice 1999, s. 411).

Obraz świata feministek kulturowych można opisać wyodrębniając kilka najważniejszych teorii i faktów (za Mary Daly w: K. Ślęczka, Katowice 1999, s. 421-442):

Patriarchat/seksizm – czyli inaczej „system kast płciowych składających się z hierarchicznie uporządkowanych grup, do których przynależność wyznaczana jest przez urodzenie, a których członkowie mają nierówny dostęp do dóbr, usług, prestiżu, warunków wpływających na poczucie zadowolenia cielesnego i duchowego”. Jest to pewien mit w umysłach mężczyzn, któremu kobiety powinny przeciwstawiać budowę kobiecego alternatywnego świata.
Wyzysk – z punktem pierwszym wiąże się „eksploatacja” kobiet, mężczyźni określani są jako ”żywiący się” energią kobiet.
Ucisk (uciemiężenie/udręczenie) kobiet – przekonanie, iż wiktymizacja kobiet jest zjawiskiem powszechnym. Przytacza się tu mit babiloński o zamordowaniu pierwotnej Bogini morza (Tiamat) przez Boga Marduka, który staje się symbolem ogólnej kondycji kobiet na świecie. Takie kobiece tragedie jak wiązanie stóp w Chinach, okaleczanie kobiecych genitaliów w Afryce czy palenie czarownic w Europie, są przykładami powtarzanych wciąż rytuałów, które ten mit przypominają.
Kobiecość – można ją rozpatrywać w dwóch ujęciach:

Biologistycznym – mówi o przyrodniczości kobiet, o ich początkach tkwiących w żywiołach, o tym, iż kobiety wywodzą się z wielkiej siły natury a patriarchat wywołuje w nich „głęboką, ontologiczną Furię”.
Niebiologistyczne – przekonanie, iż pojęcie „kobiecej natury” to szkodliwy dla kobiet mit, i że nie tylko płeć kulturowa, ale też i biologiczna są wytworami procesu społecznego

Moralność i psychika kobieca – wiąże się z tezą, iż moralność kobieca jest inna niż męska, co wynika z większego zorientowania kobiet na więzi międzyludzkie i skutkuje oceną bardziej wrażliwą na kontekst.
Płcie wobec siebie i świata – tutaj podkreślany jest przez feministki kulturowe mizoginizm, jako powszechna postawa mężczyzn wobec kobiet. Wspomina się w tym kontekście także o miłości, jako pułapce – rozumiana ona jest bowiem jako inkorporowanie kobiet w męski świat. Mary Daly mówi też o urodzie kobiet, która może stanowić narzędzie władzy (makijaż nazywa ona „kłamaniem ciałem”); o ciąży i negatywnym stosunku mężczyzn do aborcji.
Kobiecość a kultura – zależność ta opiera się, zdaniem działaczek tego nurtu, na patriarchacie, który wchłania w siebie kulturę, naukę oraz język.

Technika – feministki kulturowe nie są zdania, ze technika to „męska rzecz”. Uważają, iż po prostu w zdominowanej przez mężczyzn kulturze rozwinęły się technologie umacniające panowanie mężczyzn.
Nauka – utożsamiana jest z mężczyznami. Cechy, jakie się jej nadaje, takie jak obiektywność, chłodność, twardość, bezosobowość, postrzegane są jako cechy męskie. Feministki kulturowe postulują włączenie w bezosobową naukę bardziej ludzkiego, emocjonalnego wymiaru, który będzie bardziej zgodny z tym, co reprezentuje kobieta.
Feministyczna epistemologia (i filozofia) – jest to projekt, związany z punktem poprzednim, mający na celu przetworzenie lub stworzenie nowej nauki. Podkreślane są tu zasadniczo trzy podejścia:
Feministyczna filozofia empirystyczna (która usiłuje poprawić „złą” naukę)
Teoria feministycznego punktu widzenia (próbująca budować naukę z perspektywy procesów życiowych kobiet
Feministyczny postmodernizm (który zakłada, iż w takich projektach nauki i epistemologii tkwi dziedzictwo oświecenia

Język kobiet – przekonanie, iż kobiety muszą odzyskać swój własny język i odtworzyć własną mowę, jako, że zatraciły je w męskim dyskursie. Kobiety opisywane są w tym kontekście jako te, „których mowy nie słychać, których słowa skradziono lub wytarto, które ograbiono z języka”. Jedynie zaś własny język pozwoli kobietom prawdziwie widzieć świat – po kobiecemu.
Krytyka religii – Mary Daly, doktor teologii katolickiej, nie oszczędza chrześcijaństwa, co widać w jej wypowiedziach, takich jak np. ta: „Nienasycony Bóg Ojciec domaga się wciąż nowych ofiar, a główne ofiary tej sadospirytualistycznej religii to kobiety”. Przez feministki kulturowe religia postrzegana jest po prostu jako patriarchalna i mizoginiczna. Stąd postulaty wprowadzenia „na scenę” religii Bogini, na przekór chrześcijańskiemu maskulinizmowi. Daly zarzuca też religii mit kobiecego zła, szczególnie w postaci Ewy-kusicielki, która stała się swoistym ”kozłem ofiarnym, na którego mężczyźni zwalają wszelkie zło i odzyskują dobre samopoczucie” (zresztą podobną rolę pełniły palone w średniowieczu na stosie czarowniceCzarownice – kulturowy obraz na tle historii Na gruncie polskim postać długo kształtowała swój wizerunek, łącząc zachodni obraz czarownicy wywodzony...). W nurcie tym silnie krytykuje się też Biblię, jako źródło usprawiedliwiania patriarchatu.

Metody działania feminizmu kulturowego to m.in. (za K. Ślęczka, Katowice 1999, s. 442-445):

Siostrzeństwo – czyli po prostu kobieca solidarność. Nurt ten głęboko wierzy w siłę, jaka stanowią kobiety połączone w walce o wyzwolenie. Ma to związek także z postulatem przyjaźni między kobietami.
Tworzenie własnego świata – alternatywy dla świata mężczyzn. Tylko bowiem taka nowa przestrzeń może dać kobietom swobodę bycia tym, kim chcą.
Uczestniczenie w świecie po kobiecemu – trochę inna propozycja, polegająca na narzuceniu męskiemu światu kobiecej postawy – myślenia macierzyńskiego (maternal thinking). Jest to myślenie nastawione na ochronę, opiekę, zapewnienie rozwoju, czyli na „wartości troski”. Feministki o orientacji kulturowej wierzą bowiem, iż takie myślenie uczyni świat miejscem bezpieczniejszym, przyjemniejszym i sprawiedliwszym, oraz doprowadzi do pokoju (wielkie „nie” tego nurtu dla matek, które mają rodzić dzieci, by te walczyły na froncie).

Postulat wprowadzenia nauczania w ramach studiów kobiecych (women studies) na wszystkich szczeblach szkolnictwa, w celu uwolnienia świata od seksizmu.

Bibliografia:

Humm M, Słownik teorii feminizmu, Warszawa 1993.
Putnam Tong R., Myśl feministyczna. Wprowadzenie, Warszawa 2002.
Ślęczka K, FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest.... Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu, Katowice 1999.

Autorki – Mary Daly, Susan Griffin, Julia Kristeva, Helene Cixous, Luce Irigaray, Dale Spender, Carol Gilligan, Nel Noddings, Nancy Chodorow Dorothy Dinnerstein.