Źródła polskiego feminizmu

Początek polskiego feminizmu daje o sobie znać w latach czterdziestych XIX wieku. Przyczyną był upadek powstania listopadowego i emigracjaŻycie na emigracji Każdy z nas w pewnym momencie swojego życia (jedni wcześniej, inny później) chce się usamodzielnić. Może nie... około 10 tysięcy mężczyzn na Zachód. Kobiety dotąd otaczane względami i hołubione, teraz mnóstwo z nich znalazło się na „łasce losu”, przez co zostały zmuszone do podjęcie ról do tej pory uznawanych za typowo męskie.

Rodziny i majątki   raptownie pozostawione kobietom wymagały od nich śpiesznego zdobycia nowych zawodów oraz umiejętności. Czterdzieste lata czterdzieste XIX wieku to okres ożywienia entuzjastek które zebrały   się wokół „Przeglądu Naukowego” redagowanego przez Edwarda Dembowskiego  XIX wieku były początkiem działalności entuzjastek skupiających się wokół „Przeglądu Naukowego” redagowanego przez Edwarda Dembowskiego. Przedstawicielki tego kręgu, między innymi, Wincenta Zabłocka, Faustyna Morzycka, Kazimiera Ziemięcka,  Narcyza Żmichowska, Bibianna Moraczewska, głosiły program równouprawnienia. Hasłami  czołowymi były niezależność w działaniu, dążenie do dobra i prawdy, uzyskanie swobody prawnej towarzyskiej i dostęp do wyższej oświaty.

Przedstawienie tych żądań przez entuzjastki było powodem wielu zaciekłych dysput na temat emancypacji kobiet, czego skutkiem był podział społeczeństwa na dwa obozy: przeciwników i zwolenników. Czołowe miejsce zajęła wśród kobiet Eleonora Ziemięcka, była to kobieta wykształcona, interesująca się filozofią.

Entuzjastki wśród swoich zwolenników miały nie tylko kobiety ale i również mężczyzn, byli to dwaj redaktorzy „Przeglądu Naukowego”, Hipolit Skimbrowicz i Edward Dembowski. Miały one również przeciwników krytykujących je. Niemiłe  opinie wyrażane były na łamach czytywanych wtenczas czasopism „Biblioteka Warszawska” i„Pierwiosnek”. Niekorzystne entuzjastkom okoliczności kształtowały kobiety zwane „lwicami”. Swoimi dążeniami do rozluźnienia zwyczajów i uznania ekscentrycznego zachowania przez kobiety, powodowały, że kwestie kobiet postulowane prze entuzjastki były ośmieszane marginalizowane. Tamtejsze tradycjonalistyczne społeczeństwo nie potrafiło rozgraniczyć „lwic” od entuzjastek i działaczek.

W związku z zaistniałą sytuacją pojawiały się utwory i publikacje kompromitujące ideę emancypacji. Emancypantki były aktywne, jedną z form była działalność kulturalno-oświatowa i  charytatywna. Między innymi N. Żmichowska dbała o edukację z zakresu historii pośród warszawskich rzemieślników. Kazimiera Ziemięcka natomiast zakładała szkółki i ochronki. Kobiety czynnie włączały się w działania polityczne. Do ich przedsięwziąć można zaliczyć zakrojone na dużą skalę starania powodujące rozbudzenie świadomości narodowej, pomagały ofiarom carskich prześladowań, a także brały aktywny udział w podziemnym państwie. Do zasług kobiet trzeba dodać agitację w środowiskach wiejskich i mieszczańskich.

Nie tylko dynamicznie brały udział w walkach, ale również były niezbędne w służbach pomocniczych. Te, które uchyliły się od zsyłki lub więzienia zostały zmuszone przejąć rolę mężczyzn i utrzymać całe rodziny. Symbolem  takiego poświęcenia można uznać Annę Henrykę Pustowójtówną. Z równie wielkim poświęceniem dla narodu służyło też wiele innych kobiet. Były one w pełni zaangażowane w udzielaniu sprawnej i wszechstronnej pomocy rannym, rodzinom poległych i represjonowanym. Ale i również pełniły rolę kurierek jak i walczyły z bronią w ręku.

Bibliografia:

1. M. Kurkowska, Narcyza Żmichowska w środowisku warszawskim lat czterdziestych XIX w., (w:) Kobieta i świat polityki, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca. Wyd. DiG, Warszawa 1994.
2. W. Caban, Kobiety i powstanie styczniowe, (w:) Kobieta i świat polityki…
3. Praca magisterska: Maria Jolanta Borowska, „ FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest... w społeczeństwie polskim XIX i XX wieku“.