Estetyzacja w rozumieniu ogólnym oznacza kształtowanie przyrody i zdarzeń w struktury paraartystyczne, struktury jakimi w porządku pierwotnym posługuje się artysta tworzący dzieło sztuki. Zjawisko estetyzacji nabiera nowych znaczeń, a jego treść staje się coraz rozleglejsza, coraz bardziej różnorodna, co widoczne jest w rozumieniu tego zjawiska przez poszczególnych badaczy. Potocznie estetyzacją nazywa się upiększanie otoczenia codziennego. Coś pozaestetycznego zostaje uczynione czymś estetycznym, bądź jest pojmowane jako estetyczne. Estetyzacja w tym znaczeniu to czynienie różnorakich zabiegów, by przedmioty użytku codziennego, zjawiska mogły pełnić dwie funkcje: użytkową oraz by mogły budzić przeżycia estetyczne. Nie ulega wątpliwości, że mamy współcześnie do czynienia z realizacją estetyzacji wszelkich dziedzin życia. Spotyka się określenie: „stan generalnej estetyzacji”. Jej odwrotnością, stanowiącą jednak immanentną część estetyzacji jako takiej, stanowi „anestetyzacja” czyli narastające otępienie na bodźce estetyczne. Zaznacza się związek pomiędzy estetyzacją i globalizacją, rozumianą tu jako efekt narastających związków w ramach wielostronnej międzynarodowej wymiany lub w aktach naśladownictwa, jako rezultat przyswajania ujednoliconych wzorców kulturowych, norm, zwyczajów i upodobań, skutek uzależnień w wyniku ekspansji represyjnych (np. w podbojach zbrojnych lub oddziaływaniu agresywnego rynku), wreszcie to efekt międzynarodowych uregulowań prawnych i handlowych obowiązujących niemal na całym świecie. Powszechność estetyzacji jest zarazem efektem i przyczyną zjawiska globalizacji, procesu ujednolicania kultur, gospodarek, handlu i sposobów komunikacji społecznej. Zarówno estetyzacja rzeczywistości, jak i inne formy globalizacji są warunkowane świadomą aktywnością człowieka, w jej zaś ramach, specyficzną działalnością projektową, rozumianą jako projekcja myśli, wyobrażeń i zamierzeń utrwalanych w postaci „obrazowej”, w formach materialnych.

Współcześnie globalizacjaPojęcie „globalizacja” prawdopodobnie po raz pierwszy pojawiło się w Niemczech w 1953 roku w gazecie “Frankfurter Allgemeine Zeitung”. Po raz..., poza jej wymiarem produkcyjno-handlowym , wyznacza dominację ujednoliconej kultury popularnej z jej internacjonalnymi idolami i wzorcami naśladowania w modzie, reklamie, konsumpcji materialnej i rozrywce. Sprzężonym zwrotnie jej efektem jest powszechność estetyzacji życia codziennego, proces wymuszony przez hedonistyczny styl życia miejskiego, potrzeby otaczania się pięknymi przedmiotami, presję narzuconych przez modę i rynek zachowań i działań: form promocji w reklamie, public relations, wizualizacji produktów (tzw. corporate design i branding). Wyraźnym kulturowym przykładem estetyzacji w wymiarze globalnym są właśnie współczesne miasta z ich wydzielonymi strefami handlu i rozrywki, kontynuacji dawnych pasaży.

Mike Featherstone mówi o trzech znaczeniach estetyzacji:

1. Odnoszące się do subkultur artystycznych lat 20. (chodzi tu o takie kierunki jak futuryzm, dadaizm, surrealizm), ruchów dążących do zatarciagranicy między sztuką a życiem codziennym. Również sztuka lat 60. z jej sprzeciwem wobec instytucji muzeum i akademii odwoływała się do podobnej strategii. Chodziło w tym wypadku o odarcie sztuki z jej nimbu niezwykłościi włączenie w jej obręb rzeczy gotowych (M. Duchamp), a także znalezionych, przypadkowych elementów i śmieci itd. Do sztuki zaliczano również tzw. antydzieła: happeningi, performance, wystawianie zwierząt, ludzi lub fragmentów naturalnych oraz różnych odpadków pokonsumpcyjnych, a także zapisów działań konceptualnych

(Ta strategia została nb. przejęta przez reklamę i popularne środki przekazu w kulturze konsumpcji).

Estetyzacja oparta na swoistym przekształcaniu własnego życia w dzieło sztuki. Tu można przywołać dawny przykład dandysa, czyniącego ze swego ciała, zachowania, uczuć i namiętności wystudiowany obiekt artystyczny, dzieło sztuki. Dzisiaj takie postawy są charakterystyczne dla artystycznych i intelektualnych kontrkultur, ale także ujawniają się w sytuacji pogoni za formami wyrafinowanego użycia i udziału we wzmożonej konsumpcji. Taki styl życia propagują komercyjne programy TV i pisma bazujące na przedstawianiu życia elit.
Estetyzacja jako efekt odsyłania do zalewu znaków i symboli wnikających w strukturę współczesnego społeczeństwa: chodzi tu o powszechne zobrazowanie wzorców kultury konsumpcyjnej naznaczonych m.in. przez fetyszyzm towarów, wzrost rangi reklamy i środ- ków masowego przekazu. Tu także mieści się istotny dla estetyzacji problem mediatyzacji, czyli efekt zalewu wszechobecnych obrazów TV i kształtowania przez te obrazy takiego odbioru rzeczywistości, w którym widz nie odróżnia jej już od sztucznej symulacji; w takim odbiorze fikcja, ułuda przemieszana jest z realności. Mówimy tu o obrazie (ikonie) jako towarze spełniającym wszelkie marzenia.

Wolfgang Welsch opisuje proces estetyzacji rzeczywistości na dwóch poziomach, wyróżniając estetyzację powierzchowną i głęboką. Ta powierzchniowa estetyzacja jest najbardziej widoczna i polega na tendencji do nadawania otaczającej rzeczywistości ładnego wyglądu, wyposażaniu rzeczywistości w estetyczne elementy. Jest to płytki poziom estetyzacji, który Welsch określa jako „styling” , kosmetykę, „face-lifting” przeprowadzony na rzeczywistości. Według Welscha jest to spłycona forma awangardowej utopii zniesienia granic sztuki, poszerzenia jej pojęcia, ta płytka estetyzacja polega tylko na bezmyślnym „wpompowaniu” elementów sztuki do codzienności. Tym, co promuje jest jedynie rozrywka, przyjemność i hedonizm. Zdaniem Welscha ta naskórkowa estetyzacja określa formę obecnej kultury, płaskiej kultury bez głębi.

Trudno nie zauważyć, że powierzchowna estetyzacja silnie związana jest z ekonomią, strategią marketingową, prowadząc do tego, że świat staje się powierzchnią reklamową a re- klama – najbardziej estetyzowanym obszarem życia społecznego.

Obok estetyzacji powierzchownej Welsch wymienia estetyzację głęboką, która sięga „fundamentalnych struktur rzeczywistości jako takiej: rzeczywistości materialnej – w nas- tępstwie rozwoju technologii materiałowych; rzeczywistości społecznej – w następstwie jej zapośredniczenia medialnego; rzeczywistości podmiotowej – w konsekwencji zastępowania standardów moralnych przez „autostylizację” Przeobrażanie rzeczywistości materialnej, o ja kiej mówi Welsch umożliwia symulacja komputerowa, estetyczny proces kreacji.

Welsch zwraca uwagę, że estetyzacja może dotyczyć też indywidualnej, subiektywnej sfery jednostki, mająca oczywiście również swój powierzchowny i głęboki wymiar. Widoczny poziom indywidualnej estetyzacji to styling ciała dokonujący się w salonach piękności, klubach fitness, klinikach chirurgii plastycznej itd. Estetyzacji podlega również sfera duchowa, czemu służą kursy medytacji, kabały, związki wyznaniowe, sekty itd. Proces estetyzacji sięga nawet sfery moralności, kreując normy etyczne na wzór dzieła sztuki.

Jean Baudrillard nie posługuje się pojęciem estetyzacji jako takiej, jednak w jego dociekaniach na temat stanu współczesnej kultury proces ten skutkuje kryzysem, czy nawet groźbą końca sztuki (sztuki rozumianej jako odbicie aktualnej rzeczywistości). Problem estetyzacji podejmowany przez Baudrillarda łączy się z jego koncepcją hiperzeczywistości.Kolejne stadia obrazu (znaku):

obraz stanowi odzwierciedlenia głębokiej rzeczywistości

obraz skrywa i wypacza głęboką rzeczywistość

obraz skrywa nieobecność głębokiej rzeczywistości

obraz pozostaje bez związku z jakąkolwiek rzeczywistością: jest czystym symulakrem samego siebie (kopią bez oryginału, znakiem bez odniesienia)

W pierwszym przypadku obraz stanowi właściwy pozór, w drugim jest niewłaściwym pozorem, w trzecim udaje, że jest pozorem, w czwartym przypadku natomiast obraz nie należy już do ,,porządku pozorów”, lecz do dziedziny symulacji. Baudrillard przedstawia przejście od zasady reprezentacji do zasady symulacji. Jest to granica wyobrażenia oraz możliwości tworzenia złudzenia, iluzji, gdyż zanikła różnica i dystans między tym, co rzeczywiste a tym, co wyobrażone. Miejsce rzeczywistości zajmuje jej symulacyjny model, hiperrzeczywistość, bardziej rzeczywista od rzeczywistości.

Z powstawaniem kierunków awangardowych XX w. Baudrillard obserwuje dążenie sztuki ku coraz większej rzeczywistości. Dadaiści pragnęli znieść barykady dzielące sztukę od rzeczywistości, za pomocą abstrakcji poszukiwano ukrytej struktury przedmiotów (głębszej, bardziej pierwotnej rzeczywistości). Jednakże efektem finalnym tych dążeń stała się estetyzacja, postrzegana przez Baudrillarda jako zdecydowanie negatywne zjawisko, rozumiana w ten sposób również przez Welscha. Baudrillard przedstawia jej mechanizm, rozpoczęty przez awangardę, wraz z wynalazkiem ready-made Marcela Duchampa. ,,Okazuje się, że wystarczy pozbawić dowolny przedmiot jego funkcji, niczego w nim nie zmieniając, by stał się on obiektem muzealnym, dziełem sztuki”. Zasada bezużyteczności staje się ,,narzędziem estetycznej przemiany”. Fontanna Duchampa jest według Baudrillarda emblematem hiperrzeczywistości, stanowiącym kres jakiejkolwiek metafory. Pragnienie zatarcia granicy między sztuką a rzeczywistością doprowadziło do sprzężenia, które stało się zabójcze dla obydwu. Od tej pory świat sztuki jest rzeczywistością integralną, sztuka wchłonęła wszystko, co ją negowało i przekraczało. Estetyzacja rzeczywistości sprawiła, że sztuka może być wymieniana jedynie na samą siebie.

Estetyzacja według Baudrillarda to zjawisko związane z nadmiarem, który uważa on za czynnik rozsadzający każdą strukturę. Często pisze o ,,zalewie obrazów we współczesnym świecie, obrazów, w których nie ma nic do zobaczenia”. Estetyzacja rzeczywistości w jego ujęciu doprowadziła do wrażenia, że sztuka jest wszędzie, ale nie można jej odróżnić od innych przedmiotów.

Jak oceniasz ten materiał?

Kliknij na gwiazdkę, aby zostawić swoją ocenę