Czarny feminizm

Różnice pomiędzy odłamami feminizmu wynikają zazwyczaj z różnic dotyczących interpretacji niektórych zagadnień lub z różnicy doświadczeń. W Stanach Zjednoczonych białym feministkom trudno przychodziło pogodzenie się z faktem, iż doświadczenia nazywane przez nie po prostu „kobiecymi”, nie przekładały się na doświadczenia kobiet o innym kolorze skóry. Ta odmienność doświadczeń była niekiedy tak znaczna, że określanie ich jako „kobiecych” podczas gdy były skrajnie odmienne, traktowane było jako rodzaj wykluczenia (red. R. E. Goodin i F. Pettit, Warszawa 2002, s. 353). Czarne kobiety zwracały uwagę na ten brak wrażliwości ze strony białych feministek, uważając, że nie mają one podstaw do wypowiadania się w imieniu wszystkich kobiet. Przykładem może  być tu nieświadome posługiwanie się językiem rasizmu przy próbach użycia przeżyć i doświadczeń ludzi o czarnym kolorze skóry jako metafory sytuacji kobiet w ogóle. To dlatego Audre Lorde zarzuciła Mary Daly, że mówiąc o kobietach kolorowych traktuje je wyłącznie jako ofiary, nie opisując całego zakresu ich doświadczeń (M. Humm, Warszawa 1993). Problemem, jak uważa wiele czarnych feministek, jest tu także radzenie sobie ze stereotypami dotyczącymi kobiet białych i kolorowych. „Czarne kobiety są przedstawiane jako głośne, uparte, despotyczne i ogólnie niemoralne, podczas gdy białe kobiety, jako kontrast, są stereotypowo opisywane jako niebieskookie i cnotliwe, takie, które powinno się stawiać na piedestale” (red. G. Lerner, Nowy Jork 1992, s. 590). Sytuacja ta uległa dziś zmianie, w dyskusjach dotyczących kobiet mają swój głos także przedstawicielki innych niż biała ras, i wywodzące się z innych niż średnia klas.

Bycie czarną kobietą oznacza podwójną dyskryminację – nie tylko ze względu na fakt bycia kobietą (dyskryminacja płciowa), ale też ze względu na kolor skóry (dyskryminacja rasowa). Na upośledzenie społeczne czarnych kobiet składa się też więcej czynników niż w przypadku kobiet białych. Wyrosły na gruncie amerykańskim czarny feminizmRóżnice pomiędzy odłamami feminizmu wynikają zazwyczaj z różnic dotyczących interpretacji niektórych zagadnień lub z różnicy doświadczeń. W Stanach Zjednoczonych białym... to teoria opisująca problemy i dążenia nie tylko kobiet czarnych, ale też innych o nie-białym odcieniu skóry. Ta odmiana feminizmu stawia w centrum uwagi właśnie problemy kobiet należących do mniejszości etnicznych. Działaczki tego ruchu przyczyny nierówności płci uzupełniają spuścizną niewolnictwa oraz segregacji rasowej. Patricia Hill-Collins w swojej książce, Black Feminist Thought (Myśl Czarnej Feministki, 1991), zdefiniowała działaczki czarnego feminizmu jako „kobiety, które teoretyzują doświadczenia i idee podzielane przez zwyczajne czarne kobiety, tworząc unikalną wizję ich samych, społeczności, w której żyją, jak i ogólnie społeczeństwa” (en.wikipedia.org).

FeminizmFEMINIZM Słownikowa definicja feminizmu autorstwa Lindy Gordon opiera się na trzech założeniach: 1. na przekonaniach, że status kobiety nie jest... ten rozwijał się w nawiązaniu do lewicowego aktywizmu, jak również feminizmu socjalistycznego. Początkowo ruchowi przyświecał cel w postaci stworzenia koalicji z innymi postępowymi ruchami politycznymi (M. Humm, Warszawa 1993, s. 63). W ostatnich latach zaś, opracowywane są koncepcje (przez takie autorki jak np. Barbara Smith, Gloria Hull czy Alice Walker), koncentrujące się wokół problemów mających bezpośredni związek z warunkami życia, i w ten sposób  odpowiadające potrzebom czarnych kobiet (Tamże).  Teoretyczne prace pisane w duchu czarnego feminizmu analizują także siostrzaną solidarność (sisterhood) z białymi feministkami. Celem jest tu rozwikłanie problemów związanych z kategoriami płci kulturowej, rasy i klasy, a więc tych, które stały u źródła wyodrębnienia się tego odłamu feminizmu. Czarne feministki uważają bowiem, iż jedynie synteza wymienionych wyżej zagadnień i koncentracja na opresji jako doświadczeniu złożonym, które należy zwalczać we wszystkich aspektach, może przynieść oczekiwaną zmianę (Tamże). The Combahee River Collective wysunął w 1974 r. tezę, że wyzwolenie czarnych kobiet oznacza wolność dla wszystkich ludzi, jako że zakłada ono koniec rasizmu, seksizmu i opresji klasowej. Jedną z teorii, która powstała w nawiązaniu do czarnego feminizmu jest kobiecyzm (womanism), zapoczątkowany przez Alice Walker (en.wikipedia.org). Obecnie więc rozwijane są nowe koncepcje teoretyczne, pozwalające odpowiednio opisać wszystkie wartości, zachowania, postawy i przekonania czarnych kobiet.

czarny feminizmRóżnice pomiędzy odłamami feminizmu wynikają zazwyczaj z różnic dotyczących interpretacji niektórych zagadnień lub z różnicy doświadczeń. W Stanach Zjednoczonych białym...

Czarne feministki uważają, iż jedynie kobiety o tym kolorze skóry są w stanie w pełni pojąć i zwalczać seksizm czarnych mężczyzn. Chodzi tu o rolę, jaka kulturowe wzorce płci (gender) odegrały w myśleniu czarnych mężczyzn (M. Humm, Warszawa 1993, s. 63). Należy wspomnieć tu także o teorii rodziny. Czarne feministki sądzą, iż teza mówiąca o tym, że rodzinaZdrowa rodzina = zdrowe dzieci Kochający rodzice pragną dla swoich dzieci dobra, czynią dla nich wszystko, aby im pomóc i... jest ostoją patriarchatu nie całkiem sprawdza się w społeczności czarnych, gdzie rodzinaZdrowa rodzina = zdrowe dzieci Kochający rodzice pragną dla swoich dzieci dobra, czynią dla nich wszystko, aby im pomóc i... stanowi trzon solidarności przeciw rasizmowi (tamże).

Współczesny czarny feminizmRóżnice pomiędzy odłamami feminizmu wynikają zazwyczaj z różnic dotyczących interpretacji niektórych zagadnień lub z różnicy doświadczeń. W Stanach Zjednoczonych białym... jest politycznym i społecznym ruchem, który wyrósł na gruncie braku identyfikacji zarówno z Ruchem na rzecz Praw Obywatelskich, jak i Ruchem Feministycznym lat 60 i 70 (patrz: historia). Jednym z podstawowych tekstów czarnego feminizmu jest dzieło Mary Ann Weathers pt. Argument dla Wyzwolenia Czarnych Kobiet jako Rewolucyjnej Siły (An Argument for Black Women’s Liberation as a Revolutionary Force), opublikowane w 1969 r. w 16 numerze radykalnego magazynu feministyczego: Koniec zabawy i gier: Magazyn o Wyzwoleniu Kobiet (No More Fun and Games: A Journal of Female Liberation). Weathers napisąła tam: „ Wszystkie kobiety cierpią z powodu opresji, nawet białe kobiety, szczególnie ubogie białe kobiety, i szczególnie kobiety indiańskie, meksykańskie, pochodzące z Puerto Rico lub krajów Orientalnych, a także czarne, których opresja jest potrojona w porównaniu z wszystkimi wymienionymi wyżej kobietami. Ale opresja jest nam wszystkim wspólna. To oznacza, że możemy zacząć ze sobą rozmawiać i zacząć budować więzy, które pomogą dokonać transformacji i stworzą rewolucyjną siłę” (en.wikipedia.org). W roku 1970, Trzeci Światowy Sojusz Kobiecy (the Third World Women’s Alliance) opublikował  Manifest Czarnych Kobiet, w którym zwrócono uwagę, iż czarna kobieta potrzebuje być inaczej definiowana, a jej problemy inaczej postrzegane niż problemy np. kobiet białych (Tamże).

Ruch na rzecz Praw Obywatelskich nie tylko skupiał się jedynie na opresji czarnych mężczyzn, ale wręcz wiele czarnych kobiet odczuło seksizm ze strony grup związanych z tym ruchem (np. Studenckiego Pokojowego Komitetu Koordynującego – Student Nonviolent Coordinating Committee). Z kolei Ruch Feministyczny skupiał się jedynie na problemach kobiet białych (o czym więcej w historii). Z powodu swojej pozycji „pomiędzy”, czarne kobiety były ignorowane przez oba ruchy. Stąd tytuł wydanej w 1982 r. książki Glorii Hull, Patricii Bell Scott i Barbary Smith – Wszystkie kobiety są białe, wszyscy czarni to mężczyźni, ale niektóre z nas są odważne (Tamże).

Czarne kobiety zaczęły więc tworzyć własną teorię i organizacje odpowiadające ich potrzebom. Tak powstała Narodowa Organizacja Czarnych Feministek (1973). Wspomniany już The Combahee River Collective zaangażował się w różne publikacje dotyczące feminizmu, ukazując specyficzną sytuację czarnych kobiet i dodając nową perspektywę do Women’s studies (feminizmu akademickiego), zdominowanego do tej pory przez białe feministki.

Trochę historii:

Po wojnie kobiety walczyły o prawa wyborcze. Afro-amerykańskie kobiety, takie jak Ida B. Wells-Barnett i Mary Church Terrel nalegały, aby kobiety czarnoskóre zostały włączone w kampanię, której celem było zapewnienie wszystkim kobietom prawa do głosowania. Przeciwstawiając się ich wysiłkom, Susan B. Anthony wykluczyła czarne kobiety z Narodowego Ruchu Sufrażystek argumentując, iż ich udział mógłby spowodować spadek liczby głosów, oczekiwanych od polityków i kobiet z Południa. W odpowiedzi Bernett i Terrel napisały: „ Chociaż Susan Anthony może być postrzegana jako kobieta zasłużona dla sufrażystek, to jednak potwierdziła, iż białe kobiety są nastawione na segregację” (E. M. Teipe, California 2007, s.177). Stało się jasne, że kobiecy ruch sufrażystek był tak naprawdę ruchem białych sufrażystek. Dopiero po 60 latach czarne kobiety zostały ponownie włączone w ruch feministyczny. Po zetknięciu z taką dyskryminacją, Bernett postanowiła stworzyć własną organizację, za cel obierając zmianę socjalną w środowisku czarnych kobiet. Powstał więc Alpha Suffrage Club of Chicago (Tamże).

Czarne kobiety były aktywne, działając w wielu organizacjach. Ich najważniejszy w owym czasie cel – kampania przeciw linczowi, została włączona w zakres działań Federacji Klubów Kobiet Kolorowych (Federation of Colored Women’s Clubs), począwszy od roku 1922 (Tamże, s. 247). Zaczęto skupiać się bardziej na oddzieleniu czarnej tożsamości i zjednoczeniu wszystkich czarnych ludzi, niż na wtopieniu się w białe społeczeństwo. Był to swoisty zalążek rozwiniętego 50 lat później ruchu o nazwie Black is Beautiful (Czarne jest Piękne), który także miał na celu akcentowanie „czarnej dumy” (Tamże).

W owym czasie czarny ruch kwitł w kościołach. W 1992 r. powstała Rada Kobiet Afrykańskiego Metodystycznego Kościoła Episkopalnego (AME). Rada ta zainicjowała dialog pomiędzy czarnymi i białymi kobietami z Południa. Innym przykładem może być Chrześcijańska Organizacja Młodych Kobiet (YWCA – Young Women’s Christian Association), założona w 1858 r. Miała ona na celu pomóc kobietom – sportowcom, jak również tym, które potrzebowały wsparcia finansowego i niezależności, bądź też azylu chroniącego je przed bezdomnością. W 1992 r. YWCA stworzyła komitet złożony z czarnych i białych kobiet, który miał na celu rozważanie problemów rasowych (Tamże).

Czarny Ruch na rzecz Praw Obywatelskich (The Black Civil Rights Movement) inspirował ubogich ludzi klasy pracującej, Indian (Native Americans), a także kobiety do zorganizowania się i działania w celu wyzwolenia i wywalczenia równości wobec prawa (Tamże, s. 299). Jednym z przejawów tych działań było utworzenie Pomocy Rodzinom z Niepełnoletnymi Dziećmi (Aid to Families with Dependent Children). Johnnie Tillmon, inicjatorka programu podkreślała, iż istnieje stereotyp, jakoby czarne kobiety częściej korzystały z pomocy społecznej. Okazało się jednak, iż to białe kobiety polegają na pomocy państwa w dużo większym stopniu (Tamże).

Należy pamiętać, iż czarnoskóre feministki odegrały ogromną rolę w Ruchu na rzecz Praw Obywatelskich. Organizowały marsze, przewodziły protestom, rozprowadzały ulotki. Akcje, jak ta o nazwie „Nie kupuj tam, gdzie nie możesz pracować”, były pomysłem właśnie kobiet o czarnym kolorze skóry – w tym przypadku Elli Baker i Daisy Bates. To one namawiały do wyrażania sprzeciwu wobec dyskryminacji i nawoływały do bojkotu sklepów praktykujących dyskryminację przy zatrudnianiu pracowników (Tamże, s. 298). Kobiety afro-amerykańskie stopniowo wywalczały sobie prawa, najpierw te najbardziej podstawowe, z czasem zaś te, które jeszcze niedawno wydawały się nieosiągalne. Zaczęły między innymi startować w wyborach politycznych. Tutaj w historii zapisała się Shirley Chisholm, która w 1968 r., jako pierwsza czarna kobieta, wybrana została do Kongresu Stanów Zjednoczonych (United States Congress) (Tamże, s. 303).]

Przykłady te pokazują, iż niezbędne było wyodrębnienie się czarnego feminizmu. Połączenie dyskryminacji płci i rasy, jak również zupełnie inna sytuacji społeczna, wymagały odmiennych działań i odmiennych rozwiązań.

Bibliografia:

1. Black Women in White America, p. red. G. Lerner, Nowy Jork 1992.
2. Humm M., Słownik feminizmu, Warszawa 1993.
3. Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, p. red. R. E. Goodina i F. Pettita, Warszawa 2002.
4. Teipe E. M., Different Voices – Women in United States History, California 2007.
5. We are your sisters. Black Women in the Nineteeth Century, p. red. D. Sterling, New York, 1997.