Semiotyka

SemiotykaSemiotyka –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina... –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina nauki, która zajmuje się ogólną, formalną teorią języka rozumianego jako system znakowy. SemiotykaSemiotyka –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina... objaśnia główne znaczenia, a także rolę znaków w procesie wymiany oraz przekazywania informacji przede wszystkim w języku. Interesuje się językiem w perspektywie jego racjonalności, jak również sprawności w procesach poznawania  oraz komunikowania. Szczególną uwagę zwraca na typologię i systematyzację różnych odmian, postaci znaków a także na problemy ich funkcji. Termin SemiotykaSemiotyka –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina... używamy również w znaczeniu semiologii. Obecnie semiologia uznawana jest za metodologicznie niejednorodną,  a także rozwijającą się na skrzyżowaniu różnych dyscyplin naukę o istocie, właściwościach , funkcjach, jak również typologicznym zróżnicowaniu znaków.(Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom V, Warszawa 2006).

Szukając źródeł praktycznych semiotyki, wymienia się te dziedziny działalności człowieka, w których główna rolę poznawczą odgrywają znaki. Zaliczamy do nich w szczególności lekarzy np. Hipokratesa i Galenosa, którzy nie tylko rozpoznawali symptomy chorób, ale również je omawiali, przez co stali się prekursorami nauki o znakach. SemiotykaSemiotyka –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina... ma także swoje korzenie w tych dziedzinach życia, w których poprzez słowo, czyli znak werbalny, a szerzej poprzez język oddziałuje na szersze kręgi społeczeństwa. Dlatego za prekursorów semiotyki uważa się również starożytnych prawników, polityków, retorów, (wśród których byli także sofiści tj.Gorgiasz z Leontonoi bądź Protagoras z Abdery) jak i poetów.
Jeżeli chodzi o teoretyczne źródła semiotyki to stanowią one rozważania starożytnych filozofów, przede wszystkim sofistów tj. Sokratesa, Platona, Arystotelesa jak i stoików np. Chryzypa. Bardzo ważne miejsce w historii semiotyki zajmuje Platon, ponieważ to właśnie jego sławny dialog Kratylos uznawany jest za pierwszą rozprawę o języku.(U.M. Żegleń, Toruń 2000)

O wiele szerszy zakres problematyki semiotycznej obejmują dociekania Arystotelesa, który wyniki swoich badań zaprezentował w pięciu traktatach: Kategorie, Hermeneutyka, Analityki pierwsze, Analityki wtórne, Topiki, O dowodach sofistycznych, którym nadał wspólny tytuł Organon („narzędzie”).Traktaty te stały się podstawą szeroko rozumianej logiki, która łączy zagadnienia dotyczące wrażeń, a także języka z filozoficzną problematyką bytu i myśli. Arystoteles widział, zatem pewną odpowiedniość zachodząca między językiem, bytem oraz myślą.(S. Kamiński,1994)

Duży wkład do semiotyki starożytnej wnieśli stoicy np. Chryzypz Soloi, Zenon z Kition itp. swoimi badaniami na temat znaku oraz znaczenia, jak również związków zachodzących między zdaniami. Chrześcijaństwo także miał istotny wpływ na rozwój problematyki semiotycznej. Prekursorem teorii znaku (formułowanej dla potrzeb interpretacji Pisma Świętego) był św. Augustyn , to właśnie on zapoczątkował semiotykę religii, która badała funkcje języka religii a także zajmowała się interpretacją tekstów biblijnych.
Natomiast do rozwoju semiotyki średniowiecznej w dużym stopniu przyczynił się AnitiusM.S. BoecjuszAnicjusz Manliusz Seweryn Boecjusz Anicjusz Manliusz Seweryn Boecjusz, filozof-chrześcijanin (był chrześcijaninem i wiernym Kościoła katolickiego, ale w odróżnieniu do Augustyna,... . Zajmował się opracowywaniem terminologii łacińskiej, tłumaczeniem tekstów greckich na język łaciński a także ich uporządkowywaniem i komentowaniem.

Do rozwoju problematyki semiotycznej przyczynili się następujący scholastycy: Roscelin, Piotr Abelard, Roger Bacon, Piotr Hiszpan, Tomasz z Akwinu, Jan Duns Szkot, Wilhelm Ockham. Którzy zagadnienia rozważane przez swych poprzedników poszerzyli o nowe badania należące do tworzonych w tym czasie koncepcji gramatyki spekulatywnej. To właśnie gramatyka spekulatywna stanowiła pierwszą próbę gramatyki uniwersalnej, która miała za zadanie odkrycie wspólnej struktury poszczególnych języków, a także wyjaśnienie funkcjonowania reguł, na podstawie, których znaki językowe łączone są przez intelekt z oznaczonymi przez nie przedmiotami.

Pomimo bogatej historii SemiotykaSemiotyka –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina... nie była traktowana, jako dyscyplina autonomiczna. Problematykę semiotyczną podejmowano głównie w filozofii a także logice, a na przełomie XVIII I XIX w. jak i XX stuleciu także w językoznawstwie. Na greckie korzenie semiotyki zwraca się zazwyczaj uwagę w opracowaniach historycznych. „ Rdzeń grecki nazwy „znak” (sema) wykorzystali w XIX w. młodogramatycy, którzy naukę o znaczeniu wrażeń nazwali semazjologią( terminem tym posługiwali się m. in. K. Reisig i F. Heerdegen)”.( U.M. Żegleń, Toruń 2000).

Do najważniejszych prekursorów semiotyki współczesnej zaliczamy: Johna Locke’a, Charlesa Sandersa Peircea, a także szwajcarskiego językoznawcę Ferdinanda de Saussure’a. (U.M. Żegleń, Toruń 2000).

Charles Sanders Peirce – (amerykański filozof, lingwista, logik oraz matematyk) uznawany jest za twórcę terminu „SemiotykaSemiotyka –  pochodzi z gr. semeiotikos – dotyczący znaku,  semasia – znaczenie,  semeion- od sema – znak. Jest to dziedzina...”. Autor zero – jedynkowej metody sprawdzania twierdzeń (matryce logiczne), wprowadził pojęcie kwantyfikatora, jak również odkrył trzeci – obok dedukcji i indukcji- sposób wnioskowania, abdukcję tzn. hipotezę wyjaśniającą.

Istotną rolę w rozwoju semiotyki odegrało zapoczątkowane przez Peirce’a triadycznie ujęcie relacji znaku. „W tym ujęciu znak reprezentant sytuuje się w relacji do myślenia, które interpretuje – interpretant- oraz jest znakiem przedmiotu z racji, jakości, która go wiąże z przedmiotem. Zatem znak jest współokreślany przez interpretacje, toteż każde poznanie tego, co istnieje, stanowi współdziałanie tego, co dane – przedmiotu oraz jego ujęcia przez interpretującą go świadomość.” .(Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom V, Warszawa 2006). Innymi słowy, znak jest związkiem znaczenia przedmiotu, a także środkiem przekazu.

Powyższy schemat wskazuje na wzajemne związki trzech oddziaływujących na siebie elementów, przedstawia on trójelementową relację łączącą materialny nośnik znaczenia, jego przedmiot jak również konstytuujące się, jako następstwo tych oto mediacji – znaczenie.

Za twórcę terminu „semiologia” traktuje się Ferdinanda de Saussure, który uważał, że język jest systemem wzajemnie ze sobą powiązanych znaków, które składają się z dwóch elementów: znacznego a także znaczącego, a wiec z tego, co oznaczające – forma dźwiękowa i z tego, co oznaczone – treść. Jednak znaczenie znaku nie zawiera się w nim samym, ale wynika z całokształtu systemu powiązań. Według Saussure’a  nie tylko język, lecz różne osiągnięcia kultury tj. sztuka, obyczaje, rytuały, są systemami znaków, dlatego można poszukiwać struktur leżących u podstaw życia znaków w obrębie życia społecznego.
Za przedstawiciela behawiorystycznej teorii znaczenia przyjmuje się, Charles’a Willama Morrisa, który w pracy pod tytułem; „ Fundations of the Theory of Sings” tzn. Podstawy teorii znaków, w 1938r. wyróżnił trzy dziedziny semiotyki: semantykę, syntaktykę, oraz pragmatykę. Był on współtwórcą współczesnej semiotyki, którą postrzegał, jako teorię ogólną, nadrzędną wobec składni logicznej, semantyki, a także pragmatyki języka.

Współczesne ujęcie: Semantyki, Syntaktyki  oraz Pragmatyki.

Semantyka – we współczesnej filozofii pojmowana jest, jako nauka o znaczeniu, która zajmuje się badaniami stosunków wrażeń językowych do oznaczonych przez nie przedmiotów, stanów rzeczy, zjawisk itd., natomiast w językoznawstwie- jest postrzegana, jako nauka o teorii znaku językowego, która zajmuje się funkcjonowaniem jak i rolą znaków w społecznym procesie komunikowania się.

Syntaktyka– inaczej składnia, jest to dziedzina semiotyki, która zajmuje się przede wszystkim analizowaniem relacji znaczeniowych, występujących między różnymi elementami oraz wrażeniami językowymi w procesie porozumienia.

Pragmatyka– obejmuje badanie, jak również analizę wzajemnych relacji między językiem a osobami posługującymi się nim w procesach komunikacji, rozumienia itp., a także znaczeniem w perspektywie tego, co ludzie robią ze znakami.

Schemat nr 2 przedstawia dwie tradycje badań nad znakami, gdzie jedna wywodzi się z filozoficznej teorii umysłu, logiki oraz teorii poznania, natomiast druga z badań nad językiem, a także komunikacją interpersonalną, skupiając się w szczególności na dociekaniach:, w jaki sposób znaczenia powstają, są odsłaniane, tworzone, przekazywane jak również interpretowane w różnych kontekstach.

Duży wkład w teorie pragmatyzmu wniósł H. P. Grice. Natomiast w literaturze przedmiotu reprezentowane są różne stanowiska m. in. T. Crance, który twierdził, że skoro istnieje język myśli, to podlega on tak samo semantyce jak i syntaktyce, ponieważ nie istnieje jakaś „syntetyczna teoria umysłu”.

Rozważaniami na temat teorii znaku zajmowali się tacy lingwiści jak: Eric Buyssnes, Georges Munin, Ronald Bathers itp. Jednak warto podkreślić, że do grona słynnych semiotyków zaliczamy Umberto Eco(włoski estetyk, pisarz oraz publicysta) jednego z najbardziej popularnych naukowców współczesnych, który w swojej twórczości głosił teorie dzieła „otwartego”- nieokreślonego jak i wieloznacznego. Oprócz rozważań na temat semiotyki w pracy badawczej zajmuje się estetyką średniowiecza oraz środkami przekazu.

Znaczącą rolę w edukacji, szczególnie na poziomie wyższym, przypisuje się kształtowaniu umiejętności przekładu intersemiotycznego jak również analizy transtekstualnej w zakresie systemów semiotycznych, do których zaliczamy: literaturę, muzykę. plastykę, film, socjologię, teatr, mity, symbole. W ten sposób podkreśla się kulturę, jako zbiór i system znaków, zbiór tekstów, jak również tekst, jako system semiotyczny. Poddaje się analizie semiotykę teatralną tj. opera, pantomima czy balet, w odniesieniu do znaków plastyki, muzyki, sztuki filmowej bądź przekazu medialnego. A także wymienia się poglądy na temat znakowości rytuałów religijnych oraz mitycznych, semiotyki świata baśni jak i świata sztuki mody oraz obyczajów. (Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom V, Warszawa 2006).

Bibliografia:

1. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom V, R-St, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2006.
2. Kamiński S., Kierunki rozwoju problematyki semiotycznej, 1994.
3. Żegleń U. M., Wprowadzenie do semiotyki teoretycznej i semiotyki kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2000.