Sebastian Fabian KlonowicSebastian Fabian Klonowic (Klonowicz), poeta i rajca lubelski, urodził się około roku 1545 w Sulmierzycach w Wielkopolsce. Jego rodzicami byli... (Klonowicz), poeta i rajca lubelski, urodził się około roku 1545 w Sulmierzycach w Wielkopolsce. Jego rodzicami byli tamtejsi mieszczanie Anna z Pietrzałków i Jan Klon. Ojciec był dzierżawcą folwarku i położonego nad rzeką Orlą młyna Długołęka.

Niewiele wiemy o dzieciństwie i młodości Klonowica. Prawdopodobnie po ukończeniu miejscowej szkoły parafialnej wyjechał na dalszą naukę za granicę. Świadczyć o tym może dobra znajomość łaciny i greki oraz języka niemieckiego, a także literatury zagranicznej. Po studiach wiele podróżował, między innymi do Pezinoku na terenie dzisiejszej Słowacji, czeskiego Krumlova, czy też Przemyśla i Lwowa.

W Lublinie osiadł około roku 1568, o czym świadczą wykonane jego ręką wpisy w księgach miejskich. Być może odbywał wówczas praktyki w kancelarii miejskiej pełniąc rolę podpiska. Pracę w kancelarii rozpoczął na dobre 23 lipca 1574 roku, porządkując pozostawione po śmierci pisarza rady miejskiej Adama Wojsławskiego akta. W roku następnym występował już w dokumentach jako notarius civitatis lublinensis, czyli pisarz miejski, a w styczniu 1576 roku objął stanowisko pisarza wójtowskiego i sprawował tę funkcję do roku 1584. W latach 1583 – 1585 Klonowic pełnił rolę ławnika sądu miejskiego. Przez kilka następnych lat nie sprawował w Lublinie żadnego urzędu, odnotowane są za to w księgach jego liczne wyjazdy do Zamościa, gdzie występował między innymi jako plenipotent interesów tamtejszego rajcy Emanuela Mazapety. Kanclerz Jan Zamoyski powołał go 9 czerwca 1589 roku na stanowisko nauczyciela i superintendenta szkoły zamojskiej. W roku 1592 Klonowic powrócił do Lublina i objął, wymagający dobrej znajomości prawa miejskiego, urząd wójta (sądowego). Dwa lata później, 9 stycznia 1594 roku, objął godność rajcy lubelskiego, a tym samym, na mocy ordynacji miejskiej, został mianowany burmistrzem. Sprawował ten urząd również w latach 1595, 1599 i 1601.

Około roku 1580 Klonowic ożenił się z Agnieszką Wiślicką, córką mieszczanina lubelskiego Jana i Małgorzaty z Bachusów Wiślickiej. Owocem tego związku było jedno dziecko – córka Zuzanna. Małżeństwo nie należało do udanych. W roku 1597 Agnieszka oskarżona została o zdradę męża z niejakim Melchiorem Złotniczkiem. W księgach miejskich pojawiają się również świadectwa zatargów Klonowica z teściową, sporów o majątek, bójek z jego udziałem oraz kłótni międzysąsiedzkich. Na skutek tych okoliczności, pod koniec życia popadł w niedostatek. Zmarł 29 sierpnia 1602 roku w prowadzonym przez jezuitów Szpitalu Świętego Łazarza. Został pochowany w kościele parafialnym pod wezwaniem Św. Michała w Lublinie, gdzie umieszczono tablicę nagrobną (z wyrytą błędnie datą śmierci – 1608 r.), ufundowaną mu przez krewnego Sebastiana Kajka z Sulmierzyc. Po rozbiórce kościoła w połowie XIX wieku, tablicę przeniesiono do kaplicy Matki Boskiej w lubelskiej katedrze.

Twórczość

Klonowic podpisywał zazwyczaj utwory literackie łacińskim tłumaczeniem swojego nazwiska: Acernus (łac. acer – klon). Pierwszymi próbami były dla niego wypisywane (w latach 1572 – 1582) na marginesach protokołów urzędowych krótkie wiersze łacińskie o treści nabożnej. Księgi wójtowskie, które prowadził, nierzadko opatrywał sporządzoną przez siebie inwokacją, jak również sentencjami i wierszami o charakterze religijnym.

Jedną z cenniejszych zapisek Klonowica jest sporządzona w roku 1575 relacja o pożarze Lublina, który miał miejsce w nocy z 7 na 8 maja tegoż roku (w niektórych opracowaniach pojawia się często błędna data tego wydarzenia – 15 maja 1574 r.). Napisana została po łacinie, prozą i dostarcza wielu cennych informacji o ówczesnej architekturze miasta. Lublin pojawia się również w kilku innych utworach Klonowica. Wydany w 1582 roku łaciński cykl dystychów o miłości chrześcijańskiej Philtron, poprzedza dedykacja skierowana do seniorów lubelskiego Bractwa Literackiego, w której poeta stwierdza, iż miasto to jest „darami nieba darzone obficie. […] godne być Boga mieszkaniem i królów siedzibą”. Poświęcony opisowi Rusi Czerwonej poemat Roxolania (1584), zawiera wzmiankę o bogactwach tutejszego rynku towarowego i szlakach handlowych, które prowadzą przez Lublin. W wydanych w roku 1585 Żalach nagrobnych Klonowic pożegnał, zmarłego rok wcześniej w Lublinie, innego poetę związanego z miastem, Jana Kochanowskiego.

Pierwszym pisanym po polsku utworem Klonowica był przekład poematu Vitae regum Polonorum Klemensa Janickiego. Ukazał się on w roku 1576 pod tytułem Królów i książąt polskich […] zawarcie i opis nowo uczyniony (w następnych wydaniach: Pamiętnik książąt i królów polskich) i traktowany był w szkołach jako podręcznik do nauki historii Polski. Kolejnym polskim utworem Klonowica był Flis, to jest spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi (1595), napisany podczas podróży statkiem z Warszawy do Gdańska. Utwór ten zawiera cenne informacje o prawach, jakimi rządzili się flisacy, o używanej przez nich gwarze, obejmuje również szereg praktycznych rad dotyczących żeglugi po Wiśle. W roku 1600 Klonowic wydał Worek Judaszów to jest złe nabycie majętności. Jest to utwór satyryczny, w którym autor ukazał własne obserwacje dotyczące środowiska przestępczego i działalności staropolskiego sądownictwa.

Drukowana bezimiennie w latach 1587 – 1600 w Krakowie Victoria Deorum jest najobszerniejszym, liczącym 44 rozdziały, utworem Klonowica. Jest to pisany po łacinie traktat moralizatorsko-filozoficzny, będący zarazem kompendium wiedzy na temat poglądów politycznych, moralnych czy społecznych samego autora. Rozdział 41 tego dzieła przełożył Klonowic na polski w 1597 roku, nadając mu tytuł Pożar. Upomnienie do gaszenia i wróżba o upadku mocy tureckiej. Poemat Gorais, wydany dopiero w 1875 roku i dedykowany Adamowi Gorajskiemu, poświęcił poeta członkom rodu Gorajskich. W czasie swego pobytu w Zamościu Klonowic dokonał przekładu Katonowych wierszy podwójnych. Praca ta służyła później w szkołach jako podręcznik nauki moralnej. Poeta przetłumaczył także kilka dzieł Józefa Wereszczyńskiego, opata klasztoru benedyktynów w Sieciechowie.

Sebastian Klonowic wprowadził do literatury polskiej szereg tematów, których nie poruszali pisarze szlacheckiego pochodzenia. Były to na przykład obrazy z życia flisaków wiślanych, chłopów na Rusi Czerwonej, czy też pospolitych złoczyńców. Chociaż poecie brakowało bujnej wyobraźni, jego utwory cechowały się kwiecistością stylu i ciekawą treścią. Zarzuca mu się jednak zbytnią skłonność do moralizowania oraz zanieczyszczanie języka wulgaryzmami i wyrazami obcego pochodzenia.

Wybrane utwory:

Przekład Vitae regum Polonorum Klemensa Janickiego, pt. Królów i książąt polskich […] zawarcie i opis nowo uczyniony, 1576.
Philtron, 1582.
Roxolania, 1584.
Żale nagrobne na szlachetnie urodzonego i znacznie uczonego męża, nieboszczyka pana Kochanowskiego, 1585.
Victoria Deorum. In qua continetur veri herois educatio, 1587 – 1600.
Pożar. Upomnienie do gaszenia i wróżba o upadku mocy tureckiej, 1597.
Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi, 1595.
Worek Judaszów to jest złe nabycie majętności, 1600.
Gorais, wyd. 1875.

Bibliografia

Grychowski, August; 1974, Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich od średniowiecza do 1968 r., Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Ciechański, Paweł (red); 1835, Sebastyan Klonowicz (Acernus), w: Przyjaciel Ludu, czyli tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości, R.1, T.2, nr 47, s. 375 – 376, nr 48, s. 379.
Stankowa, Maria; 1967, Sebastian Klonowic (Klonowicz). Pisarz i rajca miasta Lublina (karta z dziejów ksiąg miejskich lubelskich), w: Archeion, R. 46, s. 93 – 109.
Starnawski, Jerzy; 1997, Lublin w literaturze i literatura o Lublinie. Od Kadłubka do Czechowicza, w: Tadeusz Radzik, Adam Witusik (red), Lublin w dziejach o kulturze Polski, Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, s. 271 – 284.
Szczygieł, Ryszard; 1993, Klonowic (Klonowicz) Sebastian Fabian, w: Tadeusz Radzik, Jan Skarbek, Adam Witusik, Słownik biograficzny miasta Lublina, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, T. 1, s. 131 – 134.