To określenie grupy filozofów skupionych przy Frankfurckim Uniwersytecie, założonym w 1923 roku. W momencie dojścia Hitlera do władzy szkoła została zamknięta i przeniesiona do Stanów Zjednoczonych. Po zakończeniu wojny wznowiony działalność Instytutu we Frankfurcie. [ Wielka Encyklopedia PWN, 2003, s. 362]

Głównymi reprezentantami byli M. Horkheimer, Th. W. Adorno, H. Marcuse, J. Habermas. Określenie Szkołą Frankfurcka zaczęto używać po 1950 roku. Tutaj zostało sformułowana teoria krytykująca stechnokratyzowane społeczeństwo. Szkoła walczyła ze scjentyzmem oraz lokalnym empiryzmem. Inspiracją dla szkoły frankfurckiej były poglądy K. Marksa i na nich bazowano. Na jego podstawie analizowali i jednocześnie krytykowali współczesną kulturę masową. Byli przeciwni profetyzmowi, autorytaryzmowi i totalitaryzmowi. Szczegółowe doktryny szkoły frankfurckiej charakteryzują jej przedstawiciele:

Krytyczna teoria społeczeństwa i człowieka – M. Horkheimer

Owa krytyczna teoria jest o charakterze aktywnym w stosunku do świadomości społeczeństwa. Ta krytyczna analiza społeczeństwa jest jego składnikiem. Obecnie społeczeństwo a także kultura masowa są zniewoleniem dla jednostki (człowieka). Celem tej teorii jest doprowadzenie do sprawiedliwości i wolności. Krytyka ta jest spuścizną po oświeceniu i jednocześnie jego przezwyciężeniem. Hasłem krytycznej teorii jest wolność i indywidualność człowieka, a także usunięcia rozgraniczenia między rozumem a rzeczywistością.

Negatywna dialektyka – Th. W. Adorno

Według Dorno nie ma punktu wyjścia do tworzenia filozoficznego systemu. Adorno uważał, że istnieje tylko negacja. Negatywna dialektyka to protest w stosunku do opisów oraz metod ubiegających się do ogólności systemu, a także ich ujawnienia. Dialektyka negacji to metoda poznania istoty rzeczy, to znaczy tego co jest dla nich charakterystyczne oraz niepowtarzalne. To metoda ciągłej negacji i szukania odmienności. Negatywna dialektyka broni jednostki, jej rozumu oraz myślenia, co ma przedstawić to, jak zgrać ze sobą naturę i współczesną filozofię. Nie zgadzała się z idealizmem i marksizmem. Chciała przez to przedstawić krytykę bezpojęciową. Według Adorno filozofia powinna uczyć jak żyć, co byłoby jej praktyczną rolą.

Dialektyczna (krytyczna) teoria społeczeństwa, czyli podważanie porządku jaki istnieje w społeczeństwie – H. Marcuse

Marcuje uważał się za irracjonalnego oraz utopijnego marksistę. Zależny był od Marksa, Freuda i Hegla. Łączył marksizm z egzystencjalizmem, freudyzmem i anarchoradykalizmem. Teoria krytyczna głosiła, ze współczesne społeczeństwa są bardzo irracjonalne, że jest ono nieludzkie i niszczące. Teoria ta ta główny cel stawia sobie oswobodzenie człowieka, który myśli tak samo jak inni, potrzebuje tego co inni, który dostosowuje się do wszystkiego. Według Marksa nową klasą panującą stałą się klasa robotnicza. Dialektyczna teoria realizuje metodę dialektyki negatywnej, to znaczy myślenia niekonformistycznego. Myślenie jest negacją tego co dane. Teoria społeczeństwa musi być przecząca temu, co zostało dane społeczeństwu to znaczy w terminach negatywnych.

Epistemologiczne analizy (o charakterze bardziej socjologicznym), które są dopełnieniem wcześniejszych – J. Habermas

Habermas dokonał teoretycznego rozpadu marksizmu. Do krytycznej teorii dodał analitykę-hermmeneutykę, ideę praxis i filozofię dziejów. Krytykując epistemologię pozytywistów oraz analitykę Habermas posługiwał się antypozytywistyczną analizą relacji między myśleniem teoretycznym a potrzebami praktycznymi i ludzkimi zachowaniami. Naukę można zrozumieć odnosząc się do dziejów ludzkości.

Wyróżnia się trzy typy wiedzy, które odpowiadają trzem typom interesów, tj.:

empiryczno-analityczne,
historyczno-hermeneutyczne,
krytyczne.

Nauka i technika są dzisiaj ideologią. Poglądy myślicieli, techników są bezstronne i niezależne społecznie. Habermas sprzeciwił się przemysłowej cywilizacji. W celu wyzwolenia i uszczęśliwienia, ludzie powinni komunikować się w formie swobodnej dyskusji nie jako rzeczy lecz jako podmioty. [ Leksykon filozofii klasycznej, 1997, s.250-252]

Filozofia szkoły frankfurckiej nazywana jest czasami Ideologiekritik, czyli krytyką ideologii. Według niej społeczeństwo powinno poddać się krytyce, by mogli znaleźć źródła swoich osądów o otaczającym ich świecie. Krytyka ideologii zaistnieje w momencie, gdy ludzie zgodzą się z założeniami marksistowskimi. Chodzi tu o zachęcenie społeczeństwa do wyobrażenia sobie idealnej według nich społeczności, która nie jest od niczego uzależniona. Społeczeństwo ma sobie zdać sprawę, że nie jest to tylko ich wyobrażeniem, ale czymś co mogłoby zaistnieć, co jest potrzebne do rozwoju możliwości.

Do końca jednak nie można wierzyć Ideologiekritik by wpłynęła na przeprowadzenie pozytywnych zmian w społeczeństwie. [J. Tejchman, K.C. Evans, 1995, s.155-156]

W latach 60. na Zachodzie powstały nowe zjawiska społeczne i sprawiły, że niektórzy ze szkoły frankfurckiej odrzucili postawę rezerwy w stosunku do podejmowanych prób przebudowy sytuacji społeczeństwa. To stało się skutkiem tego, że część dorobku szkoły frankfurckiej włączona została do programu nowej lewicy, wówczas się kształtującej. [Wielka Encyklopedia PWN, 2003, s.362.

Bibliografia:

J. Tejchman, K. C. Evans, Filozofia. Przewodnik dla początkujących, PWN Warszawa 1995, s. 155-156.
Leksykon filozofii klasycznej pod red, J. Herbuta, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1997, s. 250-252.
Wielka Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Dzieło wydane pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczpospolitej oraz Ministerstwa Kultury i Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2003, tom 9, s. 362.

Jak oceniasz ten materiał?

Kliknij na gwiazdkę, aby zostawić swoją ocenę