Zgodnie z definicją Johna Berry’ego psychologia międzykulturowaZgodnie z definicją Johna Berry’ego psychologia międzykulturowa to badanie „podobieństw i różnic w indywidualnym funkcjonowaniu ludzi należących do różnych grup... to badanie „podobieństw i różnic w indywidualnym funkcjonowaniu ludzi należących do różnych grup kulturowych i etniczno-kulturowych, badanie relacji między czynnikami psychologicznymi, społeczno- kulturowymi i biologicznymi oraz badanie zmian zachodzących w zakresie tych czynników”[J. Strelau, D. Doliński, 2008, s. 451].psychologia międzykulturowaZgodnie z definicją Johna Berry’ego psychologia międzykulturowa to badanie „podobieństw i różnic w indywidualnym funkcjonowaniu ludzi należących do różnych grup... jest dyscypliną stosunkowo młodą. Jej powstanie wiąże się z założeniem International Journal of Psychology w Paryżu w roku 1966 oraz Journal of Cross- Cultural Psychology (JCCP) w Stanach Zjednoczonych w roku 1970.[J. Strelau, D. Doliński, 2008, s. 451].

Głównym celem psychologii międzykulturowej jest prowadzenie badań analizujących różnice i podobieństwa w zachowaniach ludzi z różnych kultur a następnie porównywanie danych otrzymanych w różnych grupach kulturowych. To podejście badawcze skupia się przede wszystkim na tym, czy wiedza dotycząca ludzi z jednej kultury oraz ich zachowania odnoszą się również do przedstawicieli innych kultur. Dlatego najważniejszym zadaniem psychologii międzykulturowej jest stworzenie modeli teoretycznych wyjaśniających podobieństwa i różnice kulturowe. Badanie i uznawanie różnic kulturowych nie powinno przysłaniać faktu, że istnieją pewne cechy wspólne wszystkim kulturom, zwane uniwersaliami kulturowymi odnoszące się do przedstawicieli wszystkich kultur. Z kolei aktywności w które angażują się wszyscy ludzie bez wyjątku, stanowią podstawę, by uznawać istnienie uniwersaliów psychologicznych. Dodać należy że psychologia międzykulturowaZgodnie z definicją Johna Berry’ego psychologia międzykulturowa to badanie „podobieństw i różnic w indywidualnym funkcjonowaniu ludzi należących do różnych grup... nie jest zainteresowana porównywaniem kultur jako celem samym w sobie lecz nadal pozostaje psychologią, ponieważ obiektem jej analiz jest jednostka i jej funkcjonowanie w różnych kontekstach kulturowych- wiedza kulturowa zaś jest niezbędnym elementem w procesie wyjaśniania owych różnic.

Podstawowymi pojęciami w psychologii międzykulturowej są: etyka i emika. Termin etyka (etics)odnosi się do tych aspektów życia, które wydaja się niezmienne w różnych kulturach, czyli do prawd i zasad uniwersalnych, czy też ponadkulturowych. Słowo emika (emics) dotyczy tych aspektów życia, które wydają się różnić w zależności od kultury, czyli do prawd i zasad specyficznych kulturowo. Terminy te wywodzą się z nauki o języku (Pike,1954) natomiast Berry (1969) był jednym z pierwszych autorów, którzy zastosowali te pojęcia lingwistyczne do opisywania uniwersalnych i zależnych od kultury aspektów zachowań.[D. Matsumoto, L. Juang, 2007, s. 38]

Pojęcie kultury w psychologii

Terminem „kultura” w języku potocznym i w codziennych rozmowach posługujemy się aby opisywać i wyjaśniać szerokie spektrum czynności, zachowań, zdarzeń i struktur obecnych w naszym życiu.

Czasami posługujemy się nim mając na myśli rasę, narodowość lub przynależność etniczną. Jeszcze inne zastosowanie dotyczą trendów w muzyce w sztuce, w modzie a także rytuałów, tradycji i dziedzictwa społecznego. Kultura –z całym jej bogactwem i złożonością- jest przeogromna.

W psychologii pojęcie ” kultura” ma problem z jedną główną definicją. Dlatego przytoczę jedną, najbardziej użyteczną i ważną dla zrozumienia wpływu kultury na jednostki.

Kultura „jako dynamiczny system reguł-jawnych i ukrytych, ustanawianych przez grupy i mających zapewnić im przetrwanie, dotyczących wartości, przekonań, norm i zachowań, podzielanych przez grupę, lecz w różnym stopniu uznawanych przez poszczególne jednostki w ramach grupy, przekazywanych z pokolenia na pokolenieSięgając po Etymologiczny słownik języka polskiego dowiadujemy się, że „pokolenie” swój źródłosłów czerpie od wyrazu „kolano”, ale w jego pierwotnym..., stosunkowo trwałych, lecz mogących się zmieniać z upływem czasu”[D. Matsumoto, L. Juang, 2007, s.26].

Dodajmy jeszcze że w psychologii międzykulturowej kultura jest zmienną niezależną, a zmiennymi zależnymi są zachowania, przekonania, postawy i procesy psychiczne.

Relacje między kulturą a psychologią

Berry i współpracownicy wyróżnili trzy podejścia teoretyczne: absolutystyczne, relatywistyczne i uniwersalistyczne.

W podejściu absolutystycznym zakłada się że właściwości człowieka i jego funkcjonowanie są zasadniczo takie same we wszystkich kulturach. Z tej perspektywy kultura odgrywa minimalną rolę w przypisywaniu znaczenia i manifestacji ludzkich charakterystyk.

W podejściu relatywistycznym przyjmuje się, że wszystkie ludzkie zachowania są nacechowane kulturowo. Zrozumienie i wyjaśnienie zachowania człowieka należącego do danej kultury jest możliwe tylko z poziomu tej kultury.

Trzecie podejście uniwersalistyczne, zajmuje miejsce pośrednie. Uniwersalizm zakłada, że podstawowe procesy psychologiczne są wspólne wszystkim ludziom, natomiast kultura determinuje rozwój i manifestacje owych procesów[J. Strelau, D. Doliński,2008, s.455-456].

Jak więc widzimy kultura wywiera przemożny wpływ na nasze życie. Oddziałuje na język, jakim się posługujemy na nasz sposób spostrzegania świata, na nasze zachowania i postawy. Kultura jest dla psychologii tym, czym powietrze dla ludzi albo woda dla ryb- czymś wszechobecnym lecz niewidzialnym. Nie myślimy o niej zbyt często, ale jesteśmy w niej zanurzeni i na każdym kroku ulegamy jej wpływowi. Dopiero wtedy, gdy wchodzimy w interakcje z osobami z innych kultur- co w naszym zróżnicowanym kulturowo i nieustannie kurczącym się świecie zdarza się coraz częściej- zaczynamy zastanawiać się nad kulturą. Dzisiaj zdajemy sobie sprawę z faktu, że kultura stanowi istotne źródło różnic psychologicznych, które wymagają wyjaśnienia.

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych zjawisk psychologicznych jest efekt powszechnej (fałszywej) zgodności. Do reguły należy przekonanie, że inny człowiek myśli i czuje tak samo, co ja. W jednakowym stopniu dotyczy to bliskiej osoby, np. swojego brata, jak i kompletnie nie znanych ludzi, np. grenlandzkich Eskimosów. Mało komu przychodzi do głowy, że przecież inny człowiek jest w odmiennej sytuacji, że ma odmienny życiorys itp. Stąd też powszechne jest przekonanie, że ludzie są pod każdym względem tacy sami, a jeśli już są odmienni, to jest to objaw złej woli z ich strony. Gorzej, gdy to przekonanie podzielają psychologowie, nauczyciele, czy politycy. Temu właśnie sposobowi myślenia przeciwstawia się psychologia międzykulturowaZgodnie z definicją Johna Berry’ego psychologia międzykulturowa to badanie „podobieństw i różnic w indywidualnym funkcjonowaniu ludzi należących do różnych grup....

Bibliografia:

J. Strelau, D. Dolińśki, Psychologia, t. 2, Gdańsk 2007.
D. Matsumoto, L. Juang, psychologia międzykulturowaZgodnie z definicją Johna Berry’ego psychologia międzykulturowa to badanie „podobieństw i różnic w indywidualnym funkcjonowaniu ludzi należących do różnych grup..., Gdańsk 2007.
H. Benesch, Atlas psychologii, t.2, 2003.