Bardzo wiele mówi się dzisiaj o kulturze indyjskiej i jej wpływie na ludzi młodych, zafascynowanych poszukiwaniem Boga lub próby zastąpienia Boga poprzez filozofię Wschodu. Dzieje się tak, ze względu na jej tajemniczość i oryginalność, która sprawia, że chcemy poznać bliżej tę ciągle nam mało znaną kulturę. A jeżeli mowa o kulturze Indii, to czy możemy wyobrazić ją sobie bez religii hinduistycznej? Hinduskie mity, hinduska religijność i hinduska duchowość są integralną częścią kultury Indii. Religia ta miała początek około V w p.n.e., w starożytnych Indiach, dlatego uznawane są one za kolebkę hinduizmu. Mówi się, że to religia narodowa spleciona z wielu różnych wątków lub po prostu ogólna nazwa wszystkich religii Indii. Cechuje ją rozmaitość wyrazu, bez jednolitego pojęcia czy monolitycznej struktury. Jest ona raczej całokształtem indyjskiego życia. Istnieje bardzo wiele odłamów hinduistycznych, różniących się zarówno wierzeniami na temat Boga, jak i praktykami.

Kultura duchowa Indii jest wielkim bogactwem dla całego świata i wielokrotnie inspirowała ona wiele innych kultur. Ta orientalność tak nas fascynuje, że coraz częściej dążymy do jej głębszego poznania, a głównym źródłem tego poznania, są Święte Księgi HinduizmuBardzo wiele mówi się dzisiaj o kulturze indyjskiej i jej wpływie na ludzi młodych, zafascynowanych poszukiwaniem Boga lub próby zastąpienia.... To pisma uznawane za źródła prawd religijnych, które zawierają objawienia pierwotne jak również uzupełnienia objaśniające je i poszerzające. Literatura ta odznacza się długością trwania, ciągłością przekazu, obfitością i różnorodnością form wyrazu. Hymny religijne Wed, oraz dwa olbrzymie eposy, składają się na jej niezwykłe bogactwo. Literatura wedyjska powstawała w języku sanskryckim. Obejmuje hinduistyczne teksty objawione oraz korpus powiązanych z nimi tekstów nieuznawanych za objawione, ale ściśle z nimi związanych i mających duże znaczenie religijne. Mahabharatę i Ramajanę wlicza się już przeważnie do klasycznej literatury sanskryckiej, „smriti”, ze względu na odmienności językowe i fabularny charakter.

Indyjska tradycja na początku przekazywana była ustnie, później zaś została spisana. Wedy, zwane „śruti” czyli to co usłyszane, traktowane były jako najświętsze teksty objawione, które, jak głosili wieszcze – „riszi” zostały „zobaczone” i „usłyszane”. To zbiór hymnów rytualnych wprowadzonych w okresie ok., 1500 – 1000 roku przed Chrystusem przez Ariów. W Wedach odnajdujemy tendencję czy nawet pragnienie odnalezienie jednego boga. Zostało to nazwane henoteizmem, czyli wiarą w pojedynczych bogów, z których każdy może być uznany za najwyższego. W danym momencie, podczas modlitwy, dany bóg staje się najwyższy, jest on jedyną siłą i mocą. Nie wolno jednak traktować Wed jako tekstu świętego o podobnym znaczeniu kanonicznym jakie mają święte księgi religii świata semickiego, Biblia czy Koran. W religiach hinduistycznych nigdy nie pojawiła się ortodoksja oparta na jednej księdze tudzież jednym kanonie wiary, obowiązującym wszystkich ludzi religijnych w całych Indiach.

Każda Weda przedstawia następujący szereg: mantra (samhita) – brahmana – aranjaki – upaniszad. Podział ten odpowiada czterem etapom życia bramina i każdego hindusa, który decyduję się na życie „wyższe”.

Podział Wed wygląda następująco:

Rygweda – zbiór 1028 hymnów, podzielonych na 10 mandali. To najważniejsze i najstarsze źródło religii wedyjskiej jak również najbardziej poważany pomnik tej poezji jaki przetrwał do naszych czasów. Obejmuje hymny pochwalne, które wykorzystują kapłani składający ofiary bogom. Często nawiązywały do mitów, choć nie bezpośrednio. W starożytnych Indiach tylko bramini mieli dostęp do wiedzy, którą recytowali podczas składania ofiar, w formie skodyfikowanych wersetów

Samaweda – charakteryzuję się tym, że do przetworzonego materiału z Rygwedy dodano muzykę i szczegółowe sposoby wyśpiewania strof podczas rytuałów, a całość składa się z tzw. mantr czyli niewielkiej liczby wersetów.

Jadźurweda – Weda Ofiarna. Możemy odnaleźć w niej główne szczegóły obrządków rytualnych których dokonują kapłani w akcie ofiarniczym, omawia także wymagania dotyczące muzyki.

Atharwaweda – to przede wszystkim wiedza formuł magicznych. Spisana ok. 900 r. przed Chrystusem. To zbiór uroków i zaklęć na pomyślność, szczęście i miłość, formuł magicznych zaklinających pogodę lub zdrowie ludzi i zwierząt, zawiera też wróżby i przepowiednie. Jedynie kapłani mogą ją recytować, ale tylko niepublicznie.

Język w jakim Wedy były przekazywane stał się z upływem czasu niezrozumiały do tego stopnia, że wymagały one komentarzy i objaśnień. Każdy zbiór opatrzono tekstem zawierającym trzy poziomy komentarzy – brahmany, aranjaki i upaniszady.

Brahmany różnią się od Wed zarówno treścią jak i formą. Są to obszerne dzieła przedstawiające wiele poglądów, rozpraw na temat rytuałów. Dzieli się je na dwie kategorie: przepisy i wyjaśnienia. Punktem wyjścia Brahmanów jest ceremonia ofiarna, opis i wyjaśnienie jej genezy, znaczenia i racji stosowania.

Kolejnymi tekstami są Aranjaki, teksty leśne, stanowiące przejście od rytualistycznych Brahmanów do spekulatywnej myśli w Upaniszadach. Zajmują się tajemnym znaczeniem aktu ofiarnego.

Upaniszady, ostatnia księga „śruti” jest kontynuacją realizmu Brahmanów, skupiona na powiązaniu elementów aktu ofiarnego. Upaniszady nazywane były tekstami objaśniającymi tajemną wiedzę, skrytą głęboko w Wedach.

W okresie klasycznym obok literatury religijnej rozwijała się także literatura świecka. Tradycja, czyli literatura „smryti” tworzona przez świątobliwych mędrców, “adaptuje” i “przystosowuje” treści objawione do aktualnych warunków. Obejmuje m.in. przepisy indyjskiego prawa – Księga Manu (Manu-smryti), która stanowi najważniejszy zbiór praw indyjskich epoki klasycznej, zawiera ustawy, opisy obyczajów społecznych, a także obowiązki rządzących, kapłanów, małżonków itp. Smryti to także sutry (wątki), krótkie, lakoniczne wypowiedzi zawierające treść filozoficzną lub o charakterze religijnym, purany oraz eposy Mahabharata i Ramajana.

Purany są to epickie legendy o początkach dziejów, dosłownie oznacza „opowieści dawne”. Przeczytać w nich możemy opowiadania o pielgrzymkach, genealogii bogów i świętych, przepisy dobrego rządzenia, opisy świętych miejsc, dzieje rodów królewskich czy nawet zarys retoryki, gramatyki, medycyny itp. Ich redakcja przypada na czas wczesnego hinduizmu. Purany obejmują 36 zbiorów mitów poświęconych różnym bogom.

Ramajana jest księgą bardzo dawną i wobec braku chronologii indyjskiej niezmiernie trudno określić moment jej narodzin. Ogólnie się przyjmuje, że mniej więcej w stuleciach VIII – VII przed Chrystusem poemat ze stanu oderwanych rapsodów przeszedł do formy kompozycji, a w IV – III wieku został spisany. Ten sanskrycki epos składa się z ok. 24 tysięcy strof (dwuwierszy), pogrupowanych w 7 ksiąg (kanda). Autorem Ramajany jest legendarny wieszcz, Walmiki. Przedstawia ona dzieje Ramy, sprawiedliwego króla, obrońcy dharmy życia zacnego, cnotliwego, i Śity, kochającej go oraz wiernej mu królowej porwanej przez demona Rawanę na Sri Lankę. Popularność eposu rozciągnęła się nie tylko na cały subkontynent indyjski, ale i na Azję Południowo-Wschodnią, co zaowocowało wieloma wersjami i adaptacjami w innych językach

Mahabharata to „Wielka Historia Indii” – najwspanialsza, najstarsza epopeja hinduska, zapisana w sanskrycie, zawierająca 100 tyś. wierszy. Jest ona ośmiokrotnie dłuższa niż Iliada i Odyseja razem wzięte. Według współczesnych badaczy, Mahabharata powstała na przestrzeni kilku stuleci, między IV w. p.n.e., a IV w. n.e. i miała wielu autorów. Epos ten uważany jest za jeden z dwóch fundamentalnych tekstów (obok Ramajany), na których opiera się kultura, tradycja i religia Indii, a jej poszczególne epizody wielokrotnie znajdowały swoje przedstawienie w rzeźbie, malarstwie, tańcu czy teatrze. Treść Mahabharaty opiera się na współzawodnictwie pomiędzy dwoma rodami Pandanów i Kaurawów, kończącym się wyniszczającą bitwą na polach Kurukszetry, które jest do dziś świętym miejscem pielgrzymek w środkowych Indiach. Najbardziej znaną księgą Mahabharaty jest szósta księga „Bhagawadgita” – „Pieśń Czcigodnego Pana”, która stanowi dla Hindusów najważniejszy i najświętszy tekst. Mahabharata zawiera w sobie wszystko to, co tak fascynuje ludzi zachodu w kulturze Indii: duchowość, mistycyzm, świat bogów , demonów i joginów, wierzenia, miłość, erotyka, opisy bitew.

Bibliografia:

Knott K, Hinduizm, tłum. T. Jurewicz, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
Kudelska M, Hinduizm, Wydawnictwo WAM, Kraków 2006.
Mylius K, Historia literatury staroindyjskiej, tłum. Leon Żylicz, Wydawnictwo Dialog, Warszawa 2004.
Światło słowem zwane. Wypisy z literatury staroindyjskiej, pod red. Marka Mejora, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2007.
Tokarczyk A, Hinduizm, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986.
Valmiki, Ramajana. Epos indyjski, tłum. Antonii Lange, Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2008.