Pochodzący z rosyjskiej rodziny urzędniczej Jan Riabinin z powodzeniem może być zaliczony do grona wybitnych polskich archiwistów. Mimo, że prawie trzydzieści lat swego życia spędził na terenie obecnej Rosji (obywatelstwo Rzeczpospolitej Polskiej zostało mu przyznane dopiero w roku 1922), był związany z Polską – zwłaszcza z Lublinem – zarówno kontaktami zawodowymi, jak i osobistymi.
Urodził się 22 sierpnia 1878 roku w Lublinie, w należącej do jego dziadków kamienicy przy ulicy Złotej 3 (obecnie mieści się w niej Muzeum Literackie im. Józefa Czechowicza). Uczęszczał do rosyjskiego Gimnazjum Męskiego w Lublinie, gdzie jednym z jego nauczycieli był Hieronim Łopaciński (1860-1906) – językoznawca i etnograf, twórca lubelskiej Biblioteki Publicznej, nazwanej później jego imieniem. To on miał przyczynić się do rozbudzenia w młodym Riabininie pasji dotyczącej poznawania dawnych dziejów miasta, nauczył go też klasycznej łaciny. W artykule, który ukazał się w trzydziestą rocznicę jego śmierci, możemy przeczytać, że już jako trzynastolatek „recytował z pamięci wyjątki w gramatyki łacińskiej i z zapałem deklamował wiersze łacińskie” (Gawarecka, 1972, 5).
W roku 1894 przeniósł się do Moskwy, gdzie kontynuował naukę w gimnazjum, a następnie – w latach 1901-1904 – odbył studia historyczne na Uniwersytecie Moskiewskim, które ukończył z odznaczeniem (Mencel, 1988, 265). Powodem wyjazdu do Rosji były postępujące kłopoty ze słuchem. Niestety leczenie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów i jeszcze przed rozpoczęciem studiów Riabinin całkowicie ogłuchł (Wachowicz, 1993, 232).
Po ukończeniu nauki podjął pracę w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Cesarstwa Rosyjskiego w Moskwie, gdzie pracował do 1918 roku. Przeglądał tam między innymi dokumenty (osobiste i kancelarii) króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, którym szczególnie się interesował oraz wywiezione z Warszawy po 1794 roku akta władz Rzeczypospolitej. Przez dziesięć lat pracy uporządkował te materiały, dzieląc je na dwie części: dotyczące stosunków wewnętrznych i dyplomatycznych Rzeczypospolitej. Chętnie udzielał pomocy przyjeżdżającym do archiwum na kwerendę badaczom z Polski. Od roku 1915 był czynnym działaczem Komisji Naukowej Polskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości i Kultury Polskiej w Moskwie (Mencel, 1988, 266).
Riabinin często przyjeżdżał do Lublina. 16 kwietnia 1914 roku zawarł tu związek małżeński z Taisją Krapiwin (Krapiwun), z którą miał dwoje dzieci: urodzoną w 1915 roku Eudoksję i Sergiusza, urodzonego w 1918 roku w Mariupolu na Ukrainie. W tej ostatniej miejscowości przebywał wraz z najbliższą rodziną do 1921 roku. Pracował wówczas w Biurze Statystycznym (Mencel, 1988, 266).
Po śmierci rodziców wrócił na stałe do Polski, gdzie początkowo pracował jako archiwista w kieleckim archiwum (Wachowicz, 1993, 232), a od 1 grudnia 1921 roku – w Archiwum Państwowym w Lublinie. Siedem lat później został mianowany kustoszem tegoż archiwum. Na emeryturę odszedł w 1938 roku z powodów zdrowotnych. Zmarł 20 lipca 1942 roku po długiej chorobie. Został pochowany na cmentarzu prawosławnym przy ulicy Lipowej w Lublinie. Obok mieści się mogiła jego żony Taisji (1878-1961). Na tym samym cmentarzu pochowano w roku 1997 jego syna Sergiusza.
Jan Riabinin był archiwistą i historykiem oraz wybitnym regionalistą. Opublikował kilkadziesiąt prac dotyczących dziejów miasta Lublina, zwłaszcza w okresie staropolskim. Były to między innymi: Lauda miejskie lubelskie XVII wieku (Lublin 1935), Lublin w księgach wójtowsko – ławniczych XVII – XVIII w. (Lublin 1928), Materiały do lubelskiego słownika aktowego (Lublin 1934), Nazwiska, przezwiska i przemianki dawnych mieszczan lubelskich (Lublin 1936), Rada miejska lubelska XVII wieku (Lublin 1933) oraz Rada miejska lubelska w XVIII wieku (Lublin 1931). Pisał również o lubelskich lekarzach, cechach rzemieślniczych, procesach czarownic oraz dotyczących wiary w czary przesądach.
Jan Riabinin brał udział w pracach Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Lublinie. Skatalogował zbiory rękopisów i starodruków znajdujących się w tamtejszej Bibliotece Publicznej. Także w lubelskim Archiwum Państwowym zajmował się porządkowaniem i ewidencjonowaniem archiwaliów, między innymi akt administracji polskiej i rosyjskiej XIX i XX wieku. Opracował katalog rzeczowy i osobowy lubelskich ksiąg miejskich z XV-XVIII wieku. W 1926 roku wydał (uzupełniony i ponownie wydany w 1931 roku) inwentarz akt lubelskich, który służył kolejnym pokoleniom badaczy aż do lat sześćdziesiątych XX wieku (Trojanowska, 1996, 12).
Za osiągnięcia na polu naukowym został uhonorowany w 1932 roku Złotym Krzyżem Zasługi oraz w roku 1938 ufundowaną przez Radę Miasta Lublina nagrodą pieniężną (Mencel, 1988, 266).
Bibliografia:
Gawarecka, Kazimiera; 1972, Jan Riabinin. W trzydziestolecie śmierci; w: Kamena, nr 9, s.5.
Mencel, Tadeusz; 1988, Riabinin JanPochodzący z rosyjskiej rodziny urzędniczej Jan Riabinin z powodzeniem może być zaliczony do grona wybitnych polskich archiwistów. Mimo, że prawie... (1878-1942); w: Polski Słownik Biograficzny, T. 31, ss.265-266.
Trojanowska, Maria; 1996, Inwentarz Archiwum Miasta Lublina 1465-1810; Lublin: Archiwum Państwowe w Lublinie.
Wachowicz, Bogusław; 1993, Riabinin JanPochodzący z rosyjskiej rodziny urzędniczej Jan Riabinin z powodzeniem może być zaliczony do grona wybitnych polskich archiwistów. Mimo, że prawie...; w: Tadeusz Radzik, Jan Skarbek, Andrzej A. Witusik (red), Słownik biograficzny miasta Lublina, Lublin: Wydawnictwo UMCS, T. 1, ss.232-233.
Komentarze - masz coś do napisania? Zostaw proszę informacje.