Piotr Bruegel starszy

Piotr Bruegel starszyPiotr Bruegel starszy (ur. ok. 1525-1530 zm. 1569 r.) flamandzki malarz i grafik. Jeden z największych i najwybitniejszych przedstawicieli północnego... (ur. ok. 1525-1530 zm. 1569 r.) flamandzki malarz i grafik. Jeden z największych i najwybitniejszych przedstawicieli północnego malarstwa renesansowego. W literaturze często określany jest przydomkiem „Chłopski” lub „Rubaszny”.

Nie posiadamy sprawdzonych informacji o jego wczesnym życiu. Za miejsce jego urodzenia przyjmuje się wieś Brueghel pod Bredą – dzisiejsze Groote-Brogel pod Bree. Datę urodzin ustala się na postawie informacji, że w 1551 r. artysta został przyjęty do cechu św. Łukasza w Antwerpii, a wiadomo nam, że w poczet jego członków przyjmowano tylko tych malarzy, którzy byli w odpowiednim wieku, czyli nie niższym niż dwadzieścia pięć lat.

Do roku 1563 żyje i pracuje w wspomnianej już Antwerpii. Terminuje tam w pracowni Piotra Coecke van Aelest, wybitnego malarza, znanego jako autora kartonów do arrasów i tłumacza na francuski i flamandzki Księgi o architekturze Bolończyka Sebastiano Serlio i dzieła Witruwiusza. Bruegel wyuczył się u Coecka najpierw rzemiosła. Z wyjątkiem witraża opanował wszystkie techniki swego mistrza. Ich artystycznych wzajemnych stosunków nie da się jednak określić bliżej.

W latach 1525-1553 odbywa podróż do Francji i Włoch. Jego peregrynacja okażę się niezwykle ważna dla jego twórczości. Karel van Mander, pierwszy biograf Bruegela, tak skomentuje jego podróż: „przekraczając Alpy „połknął” skały i góry, by „wypluć” je później na płótno i deski..”

Z chwilą powrotu do Antwerpii Bruegel podejmuje trwałą współpracę – trwającą wiele lat i owocującą mistrzowskimi osiągnięciami na polu grafiki – z pracownią Hieronima Cocka.

W 1563 r. poślubia Mayke Coeck, córkę swego zmarłego mistrza, Piotra Coecka van Aelst, a następnie przenosi się do Brukseli, jak piszę Karel Van Mander na prośbę jej matki, choć większość autorów widzi w przyczynie zmiany miejsca zamieszkania czynniki politycznie. Po przeniesieniu się Bruegel tworzy już głównie obrazy sztalugowe.

W 1564 r. na świat przychodzi pierwszy syn malarza Piotr, a w cztery lata później Jan. Obaj zostali malarzami. Piotr Brueghel młodszy (zw. Piekielnym) i Jan Brueghel (zw. Aksamitnym) w przeciwieństwie do ojca, który najprawdopodobniej od 1559 r. zaczął pomijać literę ‘h” w swoim nazwisku, używają nazwiska Brueghel.

Piotr Bruegel umiera 5 września 1569 roku. Na krótko przed swoją śmiercią, zdaniem Mandera, polecił żonie zniszczyć kilka swoich rycin, które jego zdaniem były zbyt ostre i zjadliwe i mogłyby przysporzyć kłopotów jego rodzinie.

Twórczość Piotra Bruegla

Piotr Bruegel do historii malarstwa przeszedł głównie jako pejzażysta, mimo że był autorem wielu rycin w dużym stopniu inspirowanych malarstwem Hieronima Boscha. W swoich obrazach często nawiązywał do motywów ludowych (stąd przydomek „Chłopski” czy „Rubaszny), takich jak: wesela, uczy, biesiady; biblijnych zwłaszcza z Nowego Testamentu, podobnie też jak Bosch ilustrował przysłowia flamandzkie. Nie sposób jednoznacznie zinterpretować twórczości Bruegela. Niektórzy, jak wspominany już Mender, widzą w nim malarza chłopów, inni znakomitego pejzażystę, czy wyraziciela niespokojnego ducha epoki, jak Jean Francis. Mimo tych niejasności Bruegel to bez wątpienia jeden z najważniejszych malarzy, który wciąż inspiruje i to nie tylko malarzy czy historyków sztuki. Za kanwę powieści Gerta Hoffmana Upadek ślepców posłużył obraz Bruegela o tym samym tytule. W Polsce Jacek Kaczmarski napisał sześć utworów inspirowanych malarstwem flamandzkiego mistrza. Przykładów tego typu można mnożyć dołączając do listy nawet Solaria Tarkowskiego czy skecz o inkwizycji Latającego Cyrku Monty Pythona, gdzie również występują obrazy Bruegela.

Dzieła wybrane (malarze do XIX w. praktycznie nie tytułowali swych dzieł, więc wymienione przeze mnie mogą występować w literaturze pod innymi nazwami):

• 1557 – Pejzaż z przypowieścią o siewcy
• 1558 – Upadek Ikara
• Widok Neapolu
• Dwanaście przysłów
• 1559 – Przysłowia flamandzkie
• Walka karnawału z postem
• 1560 – Zabawy dziecięce
• 1562 – Triumf Śmierci
• Dwie małpy
• Samobójstwo Saula
• Upadek zbuntowanych aniołów
• 1563 – Wieża Babel
• 1564 – Szalona Małgorzata
• Pokłon trzech króli
• Droga krzyżowa
• Zaśnięcie Marii
• 1565 – Chrystus i Jawnogrzesznica
• Żniwa
• Powrót stada
• Pochmurny dzień
• Myśliwi na śniegu
• 1566 – Kazanie św. Jana Chrzciciela
• Spis ludności
• Rzeź niewiniątek
• 1567 – Nawrócenie Szawła
• Kraina lenistwa
• 1568 – Ślepcy
• Kaleki
• Złodziej gniazd
• Mizantrop
• Burza na morzu
• Chłopskie wesele
• Taniec wieśniaków
• Pejzaż z szubienicą

Bibliografia:

1. E. Baccheschi, F. de Pol,. Geniusze sztuki. Bruegel. Warszawa 1985 r.
2. D. Bianco, Bruegel, Warszawa 2006 (Klasycy Sztuki)
3. J. Francis. Bruegel przeciwko władzy. Warszawa 1976 r.
4. R.-M. i R. Hagen. Bruegel. Dzieła wszystkie. Warszawa 2001 r.
5. Gerhard W. Menzel. Piotr Bruegel starszyPiotr Bruegel starszy (ur. ok. 1525-1530 zm. 1569 r.) flamandzki malarz i grafik. Jeden z największych i najwybitniejszych przedstawicieli północnego.... Warszawa
6. M. Walicki, Bruegel, Warszawa 1957.
7. Pieter Bruegel między 1525 a 1530-1569. Poznań 2006 r.