MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem kobiet w społeczeństwie, religii i gospodarce[1]. Etymologia słowa MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... wywodzi się od łacińskich i greckich słów „mater”, „matris” – matka i „arche” – władza. Sam termin wprowadził w XIX wieku Jakob Bachofen (1815-1887)[2]. W dzisiejszych czasach opinie wśród naukowców co do istnienia matriarchatu są podzielone.

Według Bachofena MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... to epoka historyczna, w której główną siłę w społeczeństwie stanowiły kobiety. Epoka ta to jedna z faz rozwoju ludzkości w przeszłości. Zostało to potwierdzone przez wiele badań. Bachofen za pierwszą formę rozwoju społecznego uznał heteryzm żywiołowy. Była to faza przedmałżeńska i polegała na współżyciu wielu kobiet z wieloma mężczyznami. Z tamtego czasu pochodzić ma zwyczaj nazywania się według matki, a nie ojca, ponieważ nie mógł być on rozpoznany. Następną fazą był amazonizm, który stanowił kobiecy przewrót. Trzecim etapem była ginekokracja. Była to epoka prawa macierzyńskiego. Doszło wówczas do osiadłego trybu życia. To czas pełnego matriarchatu, w którym mężczyźni zajmowali podrzędną rolę. Pojawiła się instytucja małżeństwa, w którym kobieta współżyła z jednym mężczyzną. Panowała jednak kobieta. Mężczyzna zajmował się wojnami i łowiectwem, co trzymało go z dala od domu. RodzinaZdrowa rodzina = zdrowe dzieci Kochający rodzice pragną dla swoich dzieci dobra, czynią dla nich wszystko, aby im pomóc i... i stada zwierząt były podporządkowane kobietom, a potomstwo uznawano w linii matki. Bachofen uważał, że kultura matriarchalna cechowała się humanizmem, dużym znaczeniem miłości i pokojowymi stosunkami. Była to epoka dobrobytu i pokoju. Władza społeczna i polityczna należała do kobiet. Z tym ustrojem wiązał się kult ziemi.[3]

W XIX wieku i w pierwszej połowie wieku XX zazwyczaj pomniejszano znaczenie matriarchatu jako stadium rozwoju ludzkości. Naukowo stwierdzono istnienie matrylinearności – zasady pokrewieństwa przypisującej dziecko do linii rodowej matki oraz matrykalności – mężczyzna włączany był do grupy lokalnej swojej żony. Widziano co najwyżej elementy matriarchatu. Wyjątkiem była jednak Rosja, a później ZSRR gdzie rozwijał się pogląd o matriarchacie w czasach pierwotnych. Na szczególną uwagę zasługują pracę Marka O. Koswiena. Badacz ten uważał, że MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... był powszechną fazą kultury, po którym nastał patriarchat. Wyróżnił on dwie fazy matriarchatu: wczesny i rozwinięty. MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... wczesny pojawił się w późnym stadium starszej epoki kamiennej. W gospodarce charakteryzował się zbieractwem, łowiectwem i rybołówstwem oraz podziałem pracy między mężczyzną, a kobietą. Zbieractwem zajmowały się przeważnie kobiety, a łowiectwem mężczyźni. MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... rozwinięty pojawił się w okresie młodszej epoki kamiennej i odznaczał się w jednych społeczeństwach kopieniactwem, a w innych rybołówstwem lub morskim łowiectwem. W jednych i drugich zajmowano się też hodowlą zwierząt domowych[4].

Zjawisko matriarchatu trwało około 30 000 lat. Sięga starszej epoki kamiennej i daje się pewnie obserwować od późnego paleolitu w okresie oryniackim, kiedy pojawił się homo sapiens. Dowodami na rzecz matriarchatu są liczne figurki z tamtego okresu, które przedstawiają kobietę z wydatnymi piersiami, udami i brzemiennym brzuchem. Figurki męskie występowały, ale w znikomej ilości. W paleolicie spotkać się można już z zalążkami matriarchatu. Pozycja obu płci była równorzędna.[5]

Około 10 000 lat temu, pod koniec epoki kamienia dokonała się na Bliskim Wschodzie istotna przemiana kultury, gospodarki, ustroju społecznego i religii. Doszło wtedy do przewagi i ugruntowania się matriarchatu. W nowej epoce pojawiło się rolnictwo zbóż uprawnych, hodowla zwierząt, ceramika naczyniowa i stałe osady. MatriarchatMatriarchat był powszechnym na świecie stadium kultury, po którym nastał patriarchat. Na początku charakteryzował się równorzędnym, a później przeważającym znaczeniem... przejawiał się w ideologicznym systemie rządzenia, który nosił charakter religijny i wyrażał się w kulcie bogiń i codziennym życiu. System ten nie wyrażał się w przemocy. Jego celem było podtrzymywanie życia, płodzenie i trwanie. Pojawiła się wtedy idea Wielkiej Bogini, która była Bogiem naczelnym. Bogini młodszej epoki kamiennej panowała nad wszechświatem, w którym ludzkość i wszelkie życie były jej dziećmi. Jako Magna Mater – Wielka matka rządziła całością, była boginią życia, śmierci i odrodzenia. Obejmowała swoim panowaniem życie roślin, zwierząt i ludzi. Zarządzała wegetacją, naturą, a jej macica tkwiła w ziemi, która – co zaobserwowali ludzie pierwotni – rodzi bez przerwy wszelkie formy życia. W neolicie widziano podobieństwo między wzrastaniem ludzi i roślin, przy czym chodziło o cykl narodzin, życia, śmierci i odrodzenia. Nie było widoczne źródło życia. W paleolicie ciemna, ukryta macica odpowiadała sanktuariom jaskiniowym, a w neolicie utożsamiana była z ziemią – wieczną rodzicielką. O znaczeniu bogini w religii zadecydowało duże znaczenie kobiet w gospodarce. Przyjmuje się, że to kobiety wynalazły rolnictwo

We wczesnym neolicie cały kontynent europejski porastały puszcze. Około 7000 lat temu zaczęli tutaj przybywać rolnicy z Bliskiego Wschodu. Wykarczowali oni lasy, które zamieniali w pola uprawne. Skutki okazały się poważne. Nastąpiło wylesienie i pojawiło się wiele otwartych terenów, na których zaistniały warunki do hodowli i pasterstwa. Była to dziedzina gospodarki, która wymagała dużej siły i sprawności, dlatego zajmowali się nią mężczyźni. Z czasem opanowali gospodarkę, pojawiła się nowa religia. Druga epoka – patriarchat po raz pierwszy pojawił się na stepach nadwołżańskich i zaczął się rozprzestrzeniać i pogłębiać coraz dalej. Około 5000 lat temu w Azji, Europie i na Bliskim Wschodzie zapanował patriarchat.

W późniejszych czasach można się jeszcze spotkać z przeżytkami matriarchatu. Uważa się, że Lilit, która w żydowskiej tradycji kabalistycznej uchodzi za pierwszą kobietę jest symbolem walki o godność i szacunek dla kobiet. Lilit stała się przedmiotem oszczerstw w patriarchacie. Starożytni Hebrajczycy przed XVIII w. p.n.e. za swojego głównego Boga uznawali boginię określaną jako królową niebios[8]. Kościół katolicki na piedestał wyniósł Marię, chociaż postać matki Jezusa Chrystusa nie odgrywała znaczącej roli w Nowym Testamencie. Cechy, które jej przypisano czynią z niej boginię, choć uznano ją tylko za świętą. Przyznano jej status Wiecznej Dziewicy, Niepokalanej, Matki Boga, Wniebowziętej, Drugiej po Bogu za pełną zgodą wiernych. W chrześcijaństwie stała się wzorem człowieczeństwa. Można powiedzieć, że dano jej aspekty dawnej bogini, a w pierwszych wiekach naszej ery dawne boginie pogańskie były jeszcze czczone w krajach europejskich[9]. Również w religii starożytnej Grecji pobrzmiewają elementy dawnego matriarchatu, np. kult ziemi – Gai. Gaję uważano za matkę ziemię, boginię wszystkiego, co rośnie. Była ona wszechmatką i zrodziła istoty ludzkie.[10] W Ameryce prawie wszędzie wierzono w boginię identyfikowaną z Matką Ziemią. Irokezów – Indian z północno zachodniej części USA – cechowała matrykalność. W ich ustroju społecznym istotną rolę odgrywały kobiety. Były autorytetem wśród mieszkańców wioski, zajmowały się życiem gospodarczym i społecznym. Mężczyźni zajmowali się łowiectwem, wojnami i handlem. Pozycja obu płci była równorzędna. Mężczyzna po zawarciu małżeństwa zamieszkiwał w domu żony. Kobiety decydowały też o działalności politycznej.[11] Echa dawnych bogiń przetrwały również w kulturach Celtów i Etrusków.

W wielu miejscach istnieją do dzisiaj takie społeczności, w których zachowały się przeżytki matriarchatu. W Chinach na granicy Yunnanu i Sichuanu mieszka społeczność Mosuo, która funkcjonuje na zasadach matriarchalnych. Kobieta jest głową rodu, podejmuje wszelkie decyzje jak rozdzielanie pieniędzy i dóbr. Nieruchomości przekazywane są za pośrednictwem linii żeńskiej. Mężczyźni Mosuo nie należą do rodzin matek swoich dzieci. Żyją w domach swoich własnych matek. Rolę ojców pełnią wobec dzieci swoich sióstr. W tej kulturze nie istnieje małżeństwo. Kobiety i mężczyźni mogą nawiązać romans z kim chcą, ale nie oznacza to, że nie ma tutaj wieloletnich i stałych związków. Najwyższą pozycję w domu zajmuje najstarsza kobieta – matka rodu. Społeczność Mosuo zajmuje się rolnictwem. Praca na polu wykonywana jest w większości przez kobiety. Mężczyźni zajmują się przeważnie handlem. Głównymi wartościami dla tego ludu są dobro dzieci i harmonia w życiu rodzinnym[12]. Inne matriarchalne społeczności to m.in. Ajnowie w Japonii, Triobriandczycy w Melanezji i na Oceanie Spokojnym, których opisywał Bronisław MalinowskiBronisław Malinowski (1884-1942) ur. 7 IV 1884, zm. 16 V 1942, syn Lucjana; socjolog, etnolog i antropolog; twórca funkcjonalizmu; prekursor..., ludy Khasi i Garo w Indiach w stanie Meghalaya, niektóre społeczności Bantu w Afryce. W Ameryce Północnej to Indianie Pueblo, Hopi i wspomniani Irokezi.[13]

Bibliografia: