Maria Kuncewiczowa

Kuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897 i 1899.(…) Po jej śmierci na podstawie dokumentów ustalono prawdziwą datę – rok 1895.[1] Przyszła na świat w Rosji, w Samarze nad Wołgą, zm.15 lipca 1989 r., w Lublinie.) – polskaJak będzie wyglądać Polska po podniesieniu się poziomu wody? Dodatek do NASA World Wind jest w stanie pokazać świat w... pisarka.

Matka pisarki, Adelina z rodziny Dziubińskich, była córką oficera wojsk rosyjskich.(zm. w 1931 r.) (…) Ojciec, Józef Szczepański, pochodził z rodziny urzędniczej o bogatych tradycjach patriotycznych i powstańczych. Był potomkiem drobnoszlacheckiej rodziny mazurskiej – urzędnika i poetki, (…) dyplomantem uniwersytetu petersburskiego, słuchaczem Szkoły Dróg i Komunikacji w Moskwie. Zmuszony warunkami, podpisał pięcioletni kontrakt z Ministerstwem Oświaty i pracował potem jako nauczyciel matematyki w gimnazjum realnym w Saratowie. Po odpracowaniu określonego umową czasu w 1899 roku przyjechał z rodziną do Warszawy (…)[2], gdzie otworzył szkołę polską. Maria miała jednego brata – Aleksandra.

W 1905 r. rozpoczęła naukę w Warszawie, na prywatnej pensji pani Sikorskiej.

W 1906 r. przeniosła się wraz z rodziną do Płocka, gdzie uczyła się na sześcioletniej pensji pani Aspis.

W 1913r., po ukończeniu pensji i zdaniu w Warszawie egzaminu, Maria Szczepańska uzyskała świadectwo nauczycielki i wkrótce wraz z matką wyjechała do Francji, do Nancy, gdzie w latach 1913 – 1914 studiowała literaturę francuską.

W 1916 r. przeniosła się do Krakowa i studiowała filologię polską na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W 1917 r. przyjechała do Warszawy, gdzie kontynuowała studia i jednocześnie była tłumaczką w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

W 1918 r. ukazała się pierwsza jej nowela, „Bursztyny”, w piśmie studenckim „Pro Arte et Studio”.

W 1919 r., wraz z bratem pracowała w biurze prasowym konferencji przygotowującej traktat wersalski. Studiowała też w Konserwatorium Warszawskim w klasie operowej pod kierunkiem Sewilskiego, Kazury, Szopskiego. Młoda absolwentka konserwatorium warszawskiego próbowała swych sił na polu artystycznym i początkowo nadzieję na zrobienie kariery wiązała z muzyką, nie z literaturą. Występowała jako śpiewaczka w radiu i w operze, ale zupełnie bez powodzenia. Być może, dlatego bez reszty poświęciła się pisarstwu.[3] Siostra Karola Szymanowskiego – Stanisława, przygotowywała młodą adeptkę sztuki wokalnej do recitalu francuskiej pieśni impresjonistycznej, który odbył się w 1928 roku w Warszawie.

W 1921 r. Maria Szczepańska wyszła za mąż za Jerzego Kuncewicza, prawnika, działacza ludowego, filozofa, pisarza, autora pracy „Republika Globu” i bardzo zdolnego adwokata. Ślub odbył się w kościele Wizytek w Warszawie.

W 1922 r. Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... urodziła syna, któremu dano imię Witold. Maria, wraz z rodziną, mieszkała w Warszawie przy placu Trzech Krzyży pod numerem 8, mieszkania 13.[4]

W 1924 r. powstał w Warszawie polski oddział Pen-Clubu, Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... podjęła w nim pracę i uczestniczyła wraz z Zofią Nałkowską w międzynarodowych kongresach tej instytucji w Pradze i Paryżu.

W 1926 roku, ukazała się powieść dla młodzieży pt. „Tseu-Hi władczyni bokserów”. W tym samym roku, w „Bluszczu” ukazało się opowiadanie pisarki „Przymierze z dzieckiem”, (książkowe wydanie tego opowiadania ukazało się w 1927 r.). W tym samym roku Maria wraz z mężem po raz pierwszy, za sprawą Jerzego, przyjechała do Kazimierza Dolnego nad Wisłą.

W 1928 r. ukazało się książkowe wydanie miniopowieści „Twarz mężczyzny”.

W 1931 r. zmarła matka pisarki.

W 1932 r., w maju zachorował jej ojciec i wkrótce zmarł.

W 1932 r., w Teatrze Małym w Warszawie odbyła się premiera sztuki pisarki „Miłość panieńska”.

W 1933 r. ukazał się tom opowiadań z Kazimierza Dolnego „Dwa księżyce”. Dzieło jej opowiada dzieje lata 1930.[5] Książka doczekała się wersji filmowej już po śmierci Kuncewiczowej.

W 1935 r. ukazał się zbiór szkiców literackich pt. „Dyliżans warszawski”. W tym czasie Jerzy Kuncewicz podjął decyzję o budowie dużego domu w Kazimierzu, na stałą siedzibę rodziny. Małżonka, zaakceptowała pomysł i budowa ruszyła według projektu sławnego architekta i konserwatora zabytków Karola Sicińskiego. Jako kamień węgielny zamurowano dwie książki: „Dwa księżyce” Marii i „Przebudowę” Jerzego Kuncewiczów.

W 1936 r. ukończono budowę domu w Kazimierzu i Kuncewiczowie przenieśli się tutaj z mieszkania warszawskiego.

W latach 1936-39 pisarka dokończyła „Cudzoziemkę”, powieść ukazywała się najpierw w odcinkach w „Kurierze Porannym” od 31 marca do 14 lipca 1935 roku, a w roku 1936 została wydana. Powieść została przeniesiona na ekran przez Ryszarda Bera; premiera filmu odbyła się w Kazimierzu w 1986 r., z udziałem autorki.

W 1937 r. w Instytucie Radowym w Warszawie zmarł brat pisarki Aleksander. W tym samym roku Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... otrzymała nagrodę literacką miasta Warszawy za twórczość literacką, ze szczególnym uwzględnieniem utworów związanych z tym miastem.

W 1938 r. pisarka wzięła udział w obradach Kongresu Pen-Clubów w Paryżu oraz została odznaczona Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literackiej i Złotym Krzyżem Zasługi, a Polskie Radio rozpoczęło emisję pierwszej polskiej powieści radiowej, pt. „Dni powszednie państwa Kowalskich” i „Kowalscy się odnaleźli”.

W 1939 r. Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... została wiceprezesem polskiego oddziału Pen- Clubu. W tym czasie ukazały się: „Miasto Heroda. Notatki Palestyńskie”, zbiory opowiadań dla młodzieży „Serce kraju”, „Przyjaciele ludzkości”, „Zagranica”. W „Wiadomościach Literackich” został wydrukowany fragment powieści „Mąż Róży”.

3 września 1939 r. Kuncewiczowa, z powodu wybuchu wojny, wyjechała do Warszawy, a stamtąd przez Lublin, Wołyń i 10 września przez Rumunię do Francji.

W 1940 r., już poza granicami kraju, podjęła pracę, jako prezes w nowo utworzonym polskim oddziale Pen-Clubu za granicą, w zastępstwie Jana Parandowskiego; z funkcji tej zrezygnowała zaraz po wojnie. W tym samym roku opracowała słuchowisko radiowe „Oblężenie i obrona Warszawy”, nadane przez radio BBC w pierwszą rocznicę Września.

W 1941 r. we wrześniu odbył się w Londynie kongres Pen-Clubów europejskich, na który przybyło wielu pisarzy. Wspólnie z Antonim Słonimskim Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... ogłosiła „Czarną księgę hitlerowskich mordów”, wydaną przez brytyjskie Ministerstwo Informacji.

W 1943 r., w Londynie ukazały się dzienniki pisarki „Klucze”, gdzie autorka wspomina sobie, jak wyglądała dzielnica willowa w Kazimierzu przed 10 laty.

W 1946 r. ukazało się londyńskie wydanie I tomu „Zmowy nieobecnych”.

W 1949 r. Maria zredagowała i wysłała z Londynu apel do Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie emigrantów i ludzi „bez ojczyzn”.

W 1950 r. z inicjatywy Marii Kuncewiczowej powstał Komitet Przygotowawczy dla utworzenia nowego centrum Pen-Clubów, a w Monachium ukazała się całość „Zmowy nieobecnych”.

W 1951 r. pisarka współorganizowała polskie Centrum Pen-Clubu na Wygnaniu.

W 1953 r., w Paryżu ukazał się „Leśnik”, który premierę w Polsce miał dopiero w roku 1957, w Warszawie. Powieść została uznana za najbardziej dojrzałą w dorobku pisarki.

W 1954 r., w Londynie ukazała się książkowa edycja sztuki „Dziękuję za różę”.

W 1955 r. małżonkowie wyjechali z Europy i udali się do Stanów Zjednoczonych, gdzie osiedlił się i założył rodzinę ich syn.

W 1957 r. w Warszawie ukazał się tom szkiców pisarki, reportaży i felietonów pt. „Odkrycie Patusanu”.

W 1958 r. państwo Kuncewiczowie powrócili do Warszawy, gdzie Maria wzięła udział w Kongresie Tłumaczy, na którym wygłosiła referat.

W 1959 r. Maria przeprowadziła się do Nowego Jorku.

W 1962 r., w Warszawie ukazał się „Gaj oliwny”, powieść, której tematyka dotyka ludzkich losów powikłanych przez działania zbrojne II wojny światowej. W tym samym roku w Stanach Zjednoczonych wyszła „Antologia polskiej myśli współczesnej” w opracowaniu Marii Kuncewiczowej.

W 1963 r. pisarka prowadziła wykłady z literatury polskiej na Wydziale Slawistyki Uniwersytetu w Chicago. Brała również udział w życiu kulturalnym polonii amerykańskiej i kanadyjskiej.

W 1963 r., w Nowym Jorku ukazało się angielskie wydanie „Gaju oliwnego”, przełożonego przez Marię Kuncewiczową.

W 1965 r. drukiem, ukazał się tom reportaży i szkiców z podróży do Hiszpanii „Don Kichot i niańki”.

W 1966 r., Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... otrzymała Nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka oraz gościnnie wzięła udział w obradach Kongresu Kultury Polskiej.

W 1967 r. wyszła powieść „Tristan 46”, historia miłosna przeniesiona z okresu średniowiecza w realia powojenne.

W 1968 r. Kuncewiczowie na stałe wrócili do Kazimierza, a ich syn z rodziną pozostał w Stanach Zjednoczonych, w Wirginii.

W 1971 r. Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... otrzymała medal Fundacji Kościuszkowskiej za „wybitny wkład w kulturę polską i amerykańską”. Z jej inicjatywy zostało powołane do życia Towarzystwo Przyjaciół Kazimierza. W tym samym roku ukazało się pierwsze wydanie „Fantomów”.

W 1974 r. Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... została uhonorowana nagrodą państwową I stopnia, w zakresie literatury, za całokształt twórczości prozatorskiej. W tymże roku ufundowała ona nagrodę za rozwijanie i popularyzację wiedzy o sztuce Kazimierza.

W 1975 r. wyszło pierwsze wydanie pamiętnika „Natura”.

W 1979 r. Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897... wydała książkę o Stanisławie Przybyszewskim „Fantasia Alla polacca”.

W 1982 r. otrzymała nagrodę Polskiego Ośrodka Stowarzyszenia Kultury Europejskiej w uznaniu jej twórczości i zasług dla popularyzowania kultury polskiej w Stanach Zjednoczonych.

14 marca 1984 roku w lubelskim szpitalu zmarł Jerzy Kuncewicz w wieku 91 lat. Marii trudno było się pogodzić z odejściem towarzysza życia (…) i dlatego napisała „Listy do Jerzego” – ostatnią książkę swego życia..[6].

W 1985 r. ukazały się jeszcze takie dzieła jak: „Nowele i Bruliony prozatorskie Kuncewiczowej”, „Przeźrocza. Notatki włoskie”.

W 1986 r. otrzymała nagrodę im. Brata Alberta, a Dwa miesiące przed śmiercią, 18 maja 1989 roku, pisarka dostąpiła zaszczytu nadania jej tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Uroczystość odbyła się w Kuncewiczówce w obecności dostojnych gości i syna Witolda.[7]

Bibliografia:

1. M. Borucki, Są takie miejsca… Polskie gniazda literackie, Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2009.
2. A. Grychowski, Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich. Od średniowiecza do 1968 r., Wydawnictwo lubelskie, Lublin 1974.
3. S. Żak, Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897.... Portrety współczesnych pisarzy polskich, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973.

[1] M. Borucki, Są takie miejsca… Polskie gniazda literackie, Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2009, s. 160.

[2] S. Żak, Maria KuncewiczowaKuncewiczowa Maria – z d. Szczepańska (ur. 30 października, co do roku urodzenia, spotykamy najczęściej dwie daty urodzin pisarki: 1897.... Portrety współczesnych pisarzy polskich, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973, s. 5.

[3] M. Borucki, Są takie miejsca… Polskie gniazda literackie, Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2009, s. 160 – 161.

[4] Tamże, s. 161.

[5] A. Grychowski, Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich. Od średniowiecza do 1968 r., Wydawnictwo lubelskie, Lublin 1974, s. 333.

[6] M. Borucki, Są takie miejsca… Polskie gniazda literackie, Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2009, s. 163 – 165.

[7] M. Borucki, Są takie miejsca… Polskie gniazda literackie, Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2009, s. 163 – 165.