Ludwik Fleck

()

Ludwik Fleck (1896–1961)

Ludwik Fleck (1896–1961) – polski mikrobiolog, immunolog i filozof urodził się we Lwowie (11 lipca). Po ukończeniu gimnazjum (1914) i studiów medycznych na Uniwersytecie Jana Kazimierza, gdzie 6 czerwca 1922 uzyskał dyplom doktora wszechnauk lekarskich, podjął pracę w laboratorium badawczym Rudolfa Weigla w Przemyślu, z którym następnie powrócił do Lwowa i pracował w Uniwersytecie jako asystent (1921–1923). W 1923 r. ożenił się z Ernestiną Waldman, a w następnym roku urodził mu się syn Ryszard. Starania Flecka o pracę na Uniwersytecie Lwowskim nie powiodły się. W latach 1923–1925 dr Fleck prowadził badania jako kierownik pracowni bakteriologiczno-chemicznej oddziału wewnętrznego Szpitala Powszechnego we Lwowie, zaś w latach 1925–1927 jako kierownik oddziału skórno-wenerycznego tegoż szpitala.
W 1927 r. spędził sześć tygodni w Państwowym Instytucie Seroterapeutycznym we Wiedniu. Po powrocie z Wiednia w latach 1927–1935 pracował jako dyrektor laboratorium bakteriologicznego w Ubezpieczalni Społecznej we Lwowie. Od roku 1935 pracował we własnym prywatnym laboratorium bakteriologicznym.

Podczas radzieckiej okupacji Lwowa (od 22 września 1939 r. do końca czerwca 1941 r.) pełnił funkcje docenta Ukraińskiego Instytutu Medycznego oraz dyrektora miejskiego laboratorium sanitarno-bakteriologicznego. Po zajęciu Lwowa przez hitlerowców znalazł się w getcie lwowskim, gdzie podczas epidemii tyfusu wytwarzał z moczu chorych na tyfus szczepionkę, którą ratował wielu ludzi.W grudniu 1942 r. został aresztowany wraz z rodziną i skierowany do pracy w fabryce farmaceutycznej „Laokoon”. Pod koniec stycznia 1943 r. znów został aresztowany i po krótkim pobycie w więzieniu we Lwowie 7 lutego 1943 r. został wywieziony najpierw do obozu w Oświęcimiu, a następnie w styczniu 1944 r. do Buchenwaldu. Ciężkie warunki nie przerwały jego badań naukowych, prace rozpoczęte przed wojną kontynuował w obozie koncentracyjnym gdzie dokonał kilku nowych obserwacji z dziedziny tyfusu plamistego.

W lipcu 1945 r. wrócił do Polski. W Lublinie objął kierownictwo Zakładu Mikrobiologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, którym kierować do 1952 r. W lutym 1946 r. habilitował się u prof. Ludwika Hirszfelda (Wrocław). W 1947 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1950 r. profesorem zwyczajnym na Katedrze Mikrobiologii Akademii Medycznej w Lublinie, placówkę tę prowadził do 1952 r. W 1952 r. przeniósł się do Warszawy na stanowisko kierownika Zakładu Mikrobiologii i Immunologii w Instytucie Matki i Dziecka. W 1954 r. został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, niebawem członkiem rzeczywistym i członkiem Prezydium PAN. Fleck był zapraszany na zjazdy międzynarodowe, a w 1948 r. został zaproszony w charakterze eksperta przez Międzynarodowy Trybunał Norymberski w celu wydania opinii w procesie o hitlerowskie zbrodnie lekarskie. Pod koniec 1957 r. Fleck wyjechał do Izraela, gdzie mieszkał jego syn. Pracując w Państwowym Instytucie Biologicznym im. Weitzmana w Nes-Cyjona kontynuował badania nad odpornością na choroby zakaźne. Prof. Fleck zmarł 5 czerwca 1961 r. na limfosarkomę.

Badania naukowe prowadzone przez Flecka dotyczyły serologii (opracował metodę odróżniania rzeczywistych reakcji serologicznych od pseudoreakcji), metod wczesnego rozpoznawania tyfusa plamistego, zajmował się zmiennością bakterii i pojęciem gatunku w bakteriologii oraz pojęciem zakażenia i choroby zakaźnej, badał obronne reakcje leukocytów. Badania nad leukocytami doprowadziły go do odkrycia nowego zjawiska związanego z odczynem zapalnym, nazwanego leukergią, która jest objawem obronnej aktywacji leukocytów, towarzyszącym procesom zapalnym.

Szczegółowe badania łączył z dociekaniami nad historią oraz filozofią i socjologią nauki. Punkt wyjścia jego rozważań z zakresu epistemologii stanowiły doświadczenia zawodowe. Fleck kontynuując myśl polskich filozofów medycyny poprzedniego pokolenia rozwijał idee: konstrukcji pojęcia choroby przez lekarzy, zależności obserwacji klinicznych i „uznanych faktów lekarskich” od poglądów panujących w danej epoce, znaczenia historii pojęć medycznych dla właściwego ich zrozumienia. W pracy O niektórych swoistych cechach myślenia lekarskiego z 1927 r., przedstawił swoje rozumienie chorób, uznając, że są to idealne fikcyjne obrazy, zwane jednostkami chorobowymi, dookoła których grupują się indywidualne i zmienne zjawiska chorobowe, nigdy w zupełności nie odpowiadające im. Paradoksalna – na pierwszy rzut oka – idea, że choroby nie istnieją w przyrodzie, lecz są konstruktami teoretycznymi lekarzy, wywodząca się z tradycji polskiej szkoły filozofii medycyny została przez Flecka zradykalizowana. Twierdził on, że jednostki klasyfikacyjne zwane chorobami nie są w stanie objąć całokształtu zjawisk patologicznych, gdyż patologia jest zjawiskiem tak skomplikowanym, że możliwe jest jedynie jej częściowe zrozumienie. Natomiast w artykule Zur Krise der «Wirklichkeit» (O kryzysie „rzeczywistości”) z 1929 r., stwierdził ponadto, iż nie tylko choroby, ale i chorobotwórcze bakterie nie istnieją w naturze, lecz są „stworzone” przez naukowców i lekarzy. Obok niewspółmiernych definicji chorób istnieją niewspółmierne definicje bakterii chorobotwórczych.

Zasadniczym przedmiotem zainteresowania Flecka był rozwój, stawanie się wiedzy naukowej, a nie jej uzasadnianie. Interesował go bardziej kontekst odkrycia niż kontekst uzasadnienia. Jednak tego pierwszego wyrażenia Fleck by najprawdopodobniej nie przyjął, bowiem traktuje ono odkrycie jako akt, jako coś jednorazowego. Fleck natomiast pojmował poznanie jako proces, interesowało go stawanie się i rozwój wiedzy naukowej, faktu naukowego, pojęć naukowych. Poszukiwał odpowiedzi na pytanie o mechanizm rozwoju nauki nie tyle w logice nauki, ile w jej socjologii.

Najważniejszą jego pracą filozoficzną jest monografia Enstehung und Entwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache. Einführung in die Lehre vom Denkstil und Denkkollektiv (Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym) z 1935 r. Poświęcona jest ona problemom metodologii i socjologii wiedzy, rozpatrywanym na podstawie historii odkrycia odczynu Wassermanna. Fleck wprowadził w niej pojęcia kolektywu myślowego oraz stylu myślowego. Naukę pojmował historycznie, tzn. sądził, że każdy akt poznawczy ma swoją przeszłość, która uczestniczy w jego aktualnym kształtowaniu. Przeszłość poznawcza tkwi w aktualnym stanie wiedzy. Żaden proces poznawczy nie ma absolutnego początku – każdy początek procesu poznawczego jest względny. Pojęcia zatem i przekonania nie sątworzone w sposób od tradycji niezależny, nie są one dziełem procedur czysto logicznych, lecz są efektem procesów psychospołecznych. Każda nowa wiedza jest efektem uciążliwego zmagania się z wiedzą poprzednią. Nie można tego efektu pojąć, nie zbadawszy i nie zrozumiawszy prowadzącego doń procesu. Logiczne badania efektu poznawczego (kontekstu uzasadnienia, czyli badanie spójności twierdzeń, ich logicznej zasadności) nie mogą zdaniem Flecka zastąpić epistemologii, która jest według niego nauką historyczną.

Fleck w swych rozważaniach zbliżał się do poglądów przyjmowanych na gruncie współczesnej socjologii wiedzy. Był jednocześnie prekursorem filozofii Thomasa Samuela Kuhna oraz realizmu wewnętrznego, który głosi Hilary Putnam. Naukę pojmował nie jako systemem zdań, lecz jako zawiłe zjawisko kulturowe i społeczne. Uważał, że nauka powinna być studiowana z historycznego i socjologicznego punktu widzenia. Dlatego teoria poznania pozbawiona badań historycznych i porównawczych jest wedle niego epistemologią imaginabilis.

Za pomocą swych podstawowych kategorii – kolektywu myślowego i stylu myślowego – wyrażał pogląd o całkowicie społecznym charakterze nauki, przeciwstawiając się poznawczemu indywidualizmowi. Fleck kwestionował autonomiczność jednostki. Jest ona – jego zdaniem – całkowicie zależna od kolektywu myślowego, który ją ukształtował oraz od stylu myślowego, który nabyła podczas tego procesu. Podmiot nie jest zatem autonomiczny, lecz jest dziełem kolektywu. Mimo to, możliwa jest – zdaniem Flecka – nauka porównawcza, której celem byłoby stworzenie ponadparadygmatycznej perspektywy badawczej.

Poglądy Flecka zawarte w Enstehung… i w jego artykułach spotkały się z bardzo nikłą recepcją w ówczesnym polskim środowisku filozoficznym. Oprócz jedynej wymiany zdań między Fleckiem a Tadeuszem Bilikiewiczem opublikowanej w Przeglądzie Współczesnym w 1939 r., ukazały się tylko dwa artykuły ustosunkowujące się do poglądów Flecka: Izydory Dąmbskiej (krytyczny) i Leona Chwistka (przychylny). Ta znikoma reakcja na dzieło Flecka była spowodowana nie tylko jego historyczno-socjologicznym podejściem oraz kolekywizmem, które przeciwstawiały się panującym wówczas filozoficznym prądom, ale również tym, że w filozoficznym środowisku Lwowa obowiązywały wysokie wymagania rygoryzmu logicznego, od których spełnienia prace Flecka były bardzo dalekie.Fleck pozostawił po sobie duży dorobek naukowy. Jest autorem około 120 prac, które czekają na szczegółowe opracowanie.

Jak oceniasz ten materiał?

Kliknij na gwiazdkę, aby zostawić swoją ocenę

Średnia ocena / 5. Liczba głosów:

Jak dotąd brak głosów! Oceń ten post jako pierwszy.

Festiwal Woodostock

Poprzedni wpis

Fotoreportaż

Następny wpis
Wiedzo Znawca
Redaktor z rzemiosłem w ręku na co dzień szef kontroli jakości w kuchni, serwujący wykwintne dania. W niedalekiej przyszłości planuje zrealizować młodzieńcze marzenia i napisać coś więcej niż artykuł 📖

Komentarze - masz coś do napisania? Zostaw proszę informacje.