Aleksander Jurewicz (ur. 1952)

Poeta, prozaik, urodził się 18 listopada 1952 roku w Lidzie (obecnie tereny Białorusi). Pięć lat później wraz z rodziną trafił do Polski jako wysiedleniec. Od 1971 roku mieszka w Gdańsku gdzie studiował polonistykę na tamtejszym uniwersytecie. Był również słuchaczem Studium Scenariuszu Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, z siedzibą w Warszawie. Debiutował prozatorsko w prasie w 1971 r. W roku 1974 ukazuje się arkusz poetycki Sen, który na pewno nie był miłością (dodatek do „Nowego Wyrazu”, 1974, nr 6-7), trzy lata później pierwszy tomik poetycki Po drugiej stronie, za który dostał nagrodę „Peleryny” za najlepszy debiut poetycki roku. W dalszej kolejności ukazały się zbiory wierszy: Nie strzelajcie do Beatlesów (1983), Jak gołębie gnane burzą (1990), Dopóki jeszcze… (1991). Jednocześnie A. Jurewicz pisuje prozę, debiutuje powieścią W środku nocy wydaną w 1980 roku. Dopiero jednak miniproza, przeplatana wierszami, będąca powrotem do okresu dzieciństwa, Lida (utwór, który doczekał się trzech wydań (1990, 1994, 2004), ukazał się on również niemal w całości w paryskiej „Kulturze” (1990, nr 1-2)), przynosi poecie rozgłos i szereg nagród m. in. Nagrodę Czesława Miłosza, Nagrodę Fundacji im. Marii i Jerzego Kuncewiczów. Na motywach utworu zostały nakręcone dwa filmy dokumentalne W rytmie kół, w rytmie łez (1994), Dom się zapada(1996). Ponadto poemat Lida otwiera cykl prozy wspomnieniowej Jurewicza, w 1995 roku zostaje wydana powieść Pan Bóg nie słyszy głuchych, mitologizująca postać dziadka autora, siedem lat później utwór Prawdziwa ballada o miłości, opisując m. in. dzieje rodziny Jurewicza. W roku 2005 ukazuje się Popiół i wiatr, będący czymś w rodzaju wędrówki po świecie wyobraźni, wcześniejszych utworach i życiu pisarza. W międzyczasie wychodzi zbiór felietonów, drukowany m. in. w „Dzienniku Bałtyckim”, „Gazecie Wyborczej” pt. Życie i liryka (1997).

A. Jurewicz już w czasach studenckich dał się poznać jako aktywny poeta, był jednym z pierwszych wraz z Stanisławem Esden-Tempskim, → Antonim Pawlakiem, Marianem Terleckim, którzy ogłosili manifest poetycki nieco młodszej grupy poetów od pokolenia ’68. Manifest ten pt. „Muzea samowiedzy” (1973 i 1974), był wyraźnym sygnałem obecności młodej fali poetów z Gdańska. W początkowej fazie twórczości, tj. od debiutu do opublikowania Lidy, Jurewicz skupiał się wokół bezpośrednich doznań podmiotu z otaczającą rzeczywistością. Jego zmagań z cielesnością, kontakcie z kobietą, stąd subtelny erotyzm tych wierszy, zwłaszcza w trzech pierwszych tomikach. Inspiracje i fascynacje literackie pisarza sięgają do symbolistów-dekadentystów francuskich Charlesa Baudelaire’a i Arthura Rimbauda. Dalszy etap wyznaczają wydarzenia posierpniowe i pogrudniowe (po wprowadzeniu stanu wojennego). Jurewicz w tym czasie coraz bardziej interesuje się literackim powrotem w rejon utraconego dzieciństwa. Na takim podłożu powstaje twórczość drugiej fazy, która oprócz trylogii (Lida, Pan Bóg nie słyszy głuchych, Prawdziwa ballada o miłości), utworu Popiół i wiatr, obejmuje także część felietonów ze zbioru Życie i liryka. Dojrzały okres to również fascynacja życiem i śmiercią artystów (m. in. Jackiem Bierezinem, Albertem Camus, Mieczysławem Czychowskim, Małgorzatą Hillar, Bohumilem Hrabalem, Ireneuszem Iredyńskim, Krzysztofem Kieślowskim).

Swoje wiersze Jurewicz publikował m. in. w „Litterariach Studenckich” (Uniwersytetu Gdańskiego), „Miesięczniku Literackim”, „Nowym Wyrazie”, „Poezji”. Później, wraz z coraz bardziej zaostrzającą się cenzurą wydaje w drugim obiegu, m. in. w „Podpunkcie”. W roku 1980 zaangażował się w tworzącą się na Pomorzu „Solidarność”, był jednym z kilku artystów, którego tekst znalazł się w Almanachu „Punktu” gdańskich środowisk twórczych (1980). W latach dziewięćdziesiątych głównie publikuje w „Dzienniku Bałtyckim”, „Gazecie Wyborczej”, „Naszej Rodzinie”, „Tytule”, „Odrze“. Jego wiersze drukowane były w antologiach, szczególnie: Nowy transport posągów. Wiersze młodych poetów gdańskich (1977), Debiuty poetyckie ’77 (1978), Spalony raj. Antologia młodej poezji religijnej (1986), Poeta jest jak dziecko. Nowe Roczniki antologia (1987), Współcześni poeci polscy. Poezja polskaJak będzie wyglądać Polska po podniesieniu się poziomu wody? Dodatek do NASA World Wind jest w stanie pokazać świat w... od roku 1956 (1997).

A. Jurewicz Od 1989 jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, od 1991 ZAiKS-u i Polskiego PEN Clubu, w 2000 r. reprezentował literaturę polską na Targach Książki we Frankfurcie był także członkiem kwartalnika „Tytuł”. Obecnie mieszka i pracuje w Gdańsku.

Wybrana literatura przedmiotu:

Całe moje pisanie jest w dzienniku. Z Aleksandrem Jurewiczem rozmawia Tomasz Majdosz, „Fraza” 2005, nr 4.
Marek Adamiec, Przesiedleńcza opowieść, „Twórczość” 1991, nr 2.
Miłosława Bukowska, Czy istnieje na Wybrzeżu Młoda Poezja?, „Nowy Wyraz” 1973, nr 10.