ImpresjonizmImpresjonizm „Impresjonizm, będący prawdziwą rewolucją malarską, jest kierunkiem artystycznym, który rozwinął się we Francji (ogarniając z czasem inne kraje) w...

„ImpresjonizmImpresjonizm „Impresjonizm, będący prawdziwą rewolucją malarską, jest kierunkiem artystycznym, który rozwinął się we Francji (ogarniając z czasem inne kraje) w..., będący prawdziwą rewolucją malarską, jest kierunkiem artystycznym, który rozwinął się we Francji (ogarniając z czasem inne kraje) w drugiej połowie XIX wieku i trwał przez pierwszą ćwierć XX wieku Kierunek ten wypracował „system malowania polegający na odtwarzaniu w sposób czysty i bezpośredni doznanego materialnie wrażenia”. Impresjonista postawił przed sobą zadanie przedstawienia rzeczy według własnych wrażeń, bez troski powszechnie przyjęte zasady.”[1]

„Periodyzację impresjonizmu można ująć w trzy klamry podokresów: 1. okres kształtowania się przesłanek impresjonizmu; 2. okres dojrzałości doktryny analitycznej impresjonizmu i zbiorowych manifestacji wystawowych; 3. okres syntezy malarskiej impresjonizmu konkretyzowanej na indywidualnych drogach twórczości artystów wycofujących się z bieżących kampanii na forum wystawowym.

Każdy z tych okresów ma swoją specyficzną problematykę. Najogólniej można by powiedzieć, że pierwszy z nich cechuje skupienie uwagi na przedmiotach i malarskich środkach ich przedstawiania; drugi na wartościach samego procederu malowania i relacjach między prawdą życia a prawdą malarskich na nie reakcji; trzeci na suwerennych własnościach obrazu jako zwierciadła, nie życia bieżącego, lecz wrodzonych tęsknot do doskonałości i harmonii, budowanego na wiecznych prawach malarskiej transpozycji wyciąganych z doświadczeń impresjonizmu analitycznego z lekcji całej historycznej przeszłości malarstwa.

A oto orientacyjne daty podziałów: 1. od zarania działalności twórczej inicjatorów ruchu (ok. 1855) do wojny prusko-francuskiej (1870), po której w ostrym tempie rozwijają oni nową problematykę – protoimpresjonizm; 2. od 1874 do 1886 – okres propagowania impresjonizmu poprzez działalność wystawową zorganizowanej grupy – ImpresjonizmImpresjonizm „Impresjonizm, będący prawdziwą rewolucją malarską, jest kierunkiem artystycznym, który rozwinął się we Francji (ogarniając z czasem inne kraje) w... analityczny; 3. od 1886do schyłku życia ostatnich impresjonistów – wejście przesłanek tego ruchu do mechanizmu dalszych przemian artystycznych we Francji i Europie; przejście do zamkniętej twórczości osobistej – ImpresjonizmImpresjonizm „Impresjonizm, będący prawdziwą rewolucją malarską, jest kierunkiem artystycznym, który rozwinął się we Francji (ogarniając z czasem inne kraje) w... syntetyczny.”[2]

„Malarstwo, które dziennikarz pisma „Charivari” określił w 1874 roku mianem impresjonizmu, istniało już od pewnego czasu, zanim zostało tak ochrzczone. Obraz, który dał nazwę kierunkowi – sławny widok portu w Hawrze, zatytułowany przez Moneta Impresja – wschód słońca powstał już w 1872 roku. Początki malarstwa impresjonistycznego sięgają połowy lat sześćdziesiątych. Monet pracował wówczas wówczas Paryżu, w lesie Fontainebleau lub na plażach Normandii. Słuchał rad Boudina i Jongkinda, studiował dzieła Courbeta, Dorota, i barbizończyków. Przyjaciele Moneta – Renoir, Pissarro, Sisley, Bazille – podzielali jego podziw dla tych samych twórców i podążali w swej artystycznej drodze w tym samym kierunku.

Po skandalu, który wywołała Olimpia, artyści ci zgrupowali się wokół Maneta. Mieli te same poglądy na temat oficjalnego malarstwa, co autor Olimpii, nie chcieli jednak naśladować jego stylu. Świadczyć może o tym obraz Kobiety w ogrodzie, namalowany między 1866 a 1867 rokiem przez Moneta. Artysta tworzył swoje dzieło całkowicie w plenerze; już sam ten fakt jest innowacją. Cienie na twarzach, jasnych ubraniach nie są tu kładzione za pomocą ciemnych tonów – zaznaczane zimnymi odcieniami zieleni i błękitów, wywołujących grę kolorów, która jest niezależna od formy ukazanych przedmiotów, która wręcz rozbija tę formę. Oczywiście, rozbicie owo jest tu zaledwie zapowiadane, a spowijająca wszystko powietrzna mgiełka – ledwo dostrzegalna. Artysta nie odżegnuje się jeszcze od rysunku, stanowiącego punkt wyjścia obrazów malowanych w pracowni, a nie w plenerze. Nowy sposób malowania jest bardziej widoczny w pejzażach, które Monet i Renoir tworzyli w 1869 roku w sławnym kąpielisku la Grenouillere: postacie ludzkie przedstawione są tam z oddalenia, a uwaga artystów skupiona jest przede wszystkim na efekcie światła i powietrza. Zjawiska te staną się ulubionymi motywami w malarstwie impresjonistycznym. Pobyt Moneta i Pissarra w Londynie podczas wojny 1870 roku przyspieszył rozwój kierunku. Dwaj artyści podziwiali w Londynie dzieła Constable´a i Tunera i mimo że nie traktowali ich obrazów jako wzorów do naśladowania, odnaleźli w angielskim malarstwie pejzażowym pokrewieństwa i zachętę do własnych poszukiwań.

Pierwsza wystawa, zorganizowana w 1874 roku w pracowni fotograficznej Nadara, w której wzięli udział prekursorzy nowego malarstwa, jest w historii sztuki tak ważnym wydarzeniem, że można by przypuszczać, iż jej uczestnicy musieli sobie zdawać sprawę z jej znaczenia. Lecz wcale tak nie było. Artyści biorący w niej udział przedstawili się publiczności jako, Société anonyme coopérative d’artistes peintres, sculpteurs, graveus etc. (Stowarzyszenie spółdzielcze artystów, malarzy, rzeźbiarzy, rytowników itd.). Nie wystąpili z żadnym manifestem ani programem. Nie chcieli tworzyć żadnej szkoły. Reprezentowali przy tym różne tendencje i różny poziom artystyczny. Spośród trzydziestu malarzy tylko ośmiu miało zyskać sławę jako reprezentanci impresjonizmu. Byli wśród nich Monet, Renoir, Pissarro, Sisley, Berthe Morisot, Uillaumin, Degas, Cézanne (Bazille nie wziął udziału w wystawie, gdyż zginął na wojnie 1870 roku).

Malarzy impresjonizmu łączy sprzeciw wobec zasad malarstwa oficjalnego, niechęć wobec uznawanych tematów historycznych, mitologicznych, sentymentalnych, wobec „wyidealizowanej” faktury tego malarstwa i jego przyćmionej, asfaltowej kolorystyki. Łączyło ich także pragnienie, by tworzyć sztukę aktualną: tematy obrazów czerpano z codziennej rzeczywistości swojej epoki, a swoje odczucia chcieli wyrażać ze szczerością i spontanicznością. Dlatego właśnie zmuszeni byli łamać i odrzucać zasady odwiecznej tradycji malarskiej. Impresjoniści zgadzali się, co do tego, że w swoich obrazach pragnął utrwalić nie to, co wiedzą o rzeczach, lecz tylko to, co mogą dostrzec w momencie malowania.

Analiza zjawisk świetlnych doprowadziła także artystów do nowych wynalazków w dziedzinie techniki malarskiej. Kładąc na swoich paletach tylko kolory podstawowe (kolory widma słonecznego), zaczęli posługiwać się prawami oddziaływania barw dopełniających. Widząc, iż barwy dopełniające położone obok siebie wzmagają swoje działanie, a zamieszane ze sobą wzajemnie się znoszą, impresjoniści kładli na płótno czyste farby drobnymi kropkami lub kreskami. Nie zawsze przy tym, co prawda, unikali wzajemnego ich przenikania i mieszania się ze sobą. Z zasady, bowiem malując kierowali się instynktem, a nie jakimś przyjętym systemem. Malarstwo impresjonistów stało się znacznie bardziej wyraziste niż obrazy ich poprzedników od czasów Leonarda da Vinci. Przedstawiony w nim świat ma w sobie świeżość, młodzieńczość. Obrazy impresjonistów uderzają przede wszystkim różnorodnością światła nie znaną dotychczas sztuce europejskiej”.[3]

„Socjologia grupy.
Uderza w o czy, że są to młodzi szukający nie zawodu, nie pracy, z której będzie się żyło, lecz sztuki, która zaspokoi ich wewnętrzną potrzebę twórczości. Sztuka jest im potrzebna jako platforma konkretyzacji własnej osobowości.

Jest to zjawisko, które nie byłoby powstało bez zarysowania nowego stosunku do sztuki w ideologii romantycznej. Nie oznacza to jednak, że estetyka romantyzmu pociągała jeszcze nowe pokolenieSięgając po Etymologiczny słownik języka polskiego dowiadujemy się, że „pokolenie” swój źródłosłów czerpie od wyrazu „kolano”, ale w jego pierwotnym.... Mówimy jedynie o tym, że po epoce romantyzmu zaszła istotna zmiana stosunku adeptów do problemu zawodu artystycznego na nowych, innych niż dawniej zasadach opierać się zaczęła krystalizacja kadry artystycznej.
Większość czołowych przedstawicieli późniejszego, nowatorskiego ruchu kieruje się ku malarstwu wbrew obliczeniom szansy życiowej dokonywanym przez ich rodziny.

Impresjoniści są pierwszą formacją artystyczną korzystającą z dobrodziejstw rozwoju komunikacji zarówno w zakresie rozszerzania własnych horyzontów przez poznanie dalekich kultur, jak i dla szybkiego zaznajomienia odległych krajów z charakterem i wartościami własnej sztuki. Żaden inny nurt w sztukach plastycznych nie był tak wcześnie, bezpośrednio i silnie związany z nowoczesnym procesem internacjonalizacji kultury”.[4]

„Geneza psychologiczna impresjonizmu – przesad rysunku. Jeśli się założy, że dzieło sztuki malarskiej objawia umysł, duszę, to czyni to wyłącznie za pośrednictwem oka; najpierw, więc jest oko, tak jak ucho w muzyce; impresjonista jest malarzem nowoczesnym, który obdarzony niepowszednią wrażliwością oka, zapominając o obrazach gromadzonych przez wieki w muzeach, zapominając o wykształceniu szkolnym z optyki (rysunek perspektywa, koloryt) dzięki pasji życia i śmiałej i bezpośredniej obserwacji świetlnych spektaklów na świeżym powietrzu, to znaczy poza pracownią oświetloną rysunek 45 procentach, bądź na ulicy, bądź na wsi, we wnętrzu, zdołał przywrócić oku naturalność, widzeniu naturalność malarstwu naiwność obserwacji”.[5]

WYBRANI TWÓRCY IMPRESJONIZMU

1. Cezanne Paul (1839-1906)
Wielkie kąpiące się
Gracze Degas karty
Martwa natura z koszykiem
2. Degas Edgar (1834-1917)
Dżokeje
Cztery tancerki
Tancerka widziana z profilu
3. Gauguin Paul (1848-1903)
Autoportret z Żółtym Chrystusem
Żniwa w Bretanii
Macierzyństwo
4. Manet Edouard (1832-1883)
Śniadanie na trawie
Chłopiec z wiśniami
Olimpia
5. Monet Claude (1840-1926)
Impresja wschód słońca
Parlament w Londynie
Katedra w Rouen
6. Morisot Berthe (1841-1895)
Letni dzień
Dziewczynka z klatką
Młoda kobieta szyjąca w ogrodzie
7. Pissarro Camille (1830-1903)
Czerwone dachy
Młoda kobieta w oknie
Chłopka
8. Renoir Auguste (1841-1919)
Huśtawka
Dziewczynka z koszykiem mkwiatów
Dziewczynka z konewką
9. Seurat Georges (1859-1891)
Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatce
Mężczyzna malujący łódź
Portret Paula Signaca
10. Sisley Alfred (1839-1899)
Mgła
Powódź Port-Marly
Spacer
11. Toulouse-Lautrec Henri de (1864-1901)
Na wyscigach
Kobieta wkladająca pończochę
Portret pani Lucy
12. Gogh Vincent Van (1853-1890)
Gwieździsta noc
Autoportret z obciętym uchem
Pole zboża i cyprysy

„WYSTAWY IMPRESJONISTÓW

Pierwsza wystawa – 15 kwietnia – 15 maja 1874, w atelier fotografa Nadara przy boulevard des Campucines 35. Udział trzydziestu artystów: Astruc, Attendu, Bilard, Boudin, Brackquemond, Brandon, Buremu, Cals, Cézanne, Colin, Debras, Degas, Gauillaumin, Latouche, Lepic, Lépine, Levert, Meyer, de Molins, Monet, Berthe Morisot, Mulot-Durivage, de Nittis, A. Ottin, L. A. Otiin, Pissarro, Renoir, Robert, Rouart, Sisley.

Druga wystawa – kwiecień 1876, w galerii Jurand-Ruela na rue Le Peletier 11. Udział dwudziestu artystów: Bazille (umarł, w 1870, lecz związany z grupą), Bilard, Buremu, Cals, Caillebotte, Degas, Desboutin, François, Legros, Levert, Lepic, J. B. Millet, Monet, Berthe Morisot, L. A. Otton, Pissarro, Renoir, Rouart, Sisley, Tillot.

Trzecia wystawa – kwiecień 1877, na rue Le Peletier 6. Udział osiemnastu artystów: Caillebotte, Cals, Cézanne, Cordey, Degas, Guillaumin, Jacques François, Lamy, Levert, MMarueau, Monet, Berthe Morisot, Piette, Pissarro, Renoir, Rouart, Sisley, Tillot.

Czwarta wystawa – 10 kwietnai – 11 maja 1879, na evenue de l’Opera 28. Udział szesnastu artystów: Bracquemond, pani Bracquemond, Callebotte, Cals, Mary Cassatt, Degas, Forain, Gauguin, Lebourg, Monet, Piette, Pissarro, Rouart, Henry Somm, Tillot, Zandomeneghi.

Piąta wystawa – 1-30 kwietnia 1880, na rue de Pyramides 10. Udział osiemnastu artystów: Bracquemond, pani Bracquemond, Caillebotte, Mary Cassat, Degas, Forain, Gauguin, Guillaumin, Lebourg, Levert, Berthe, Morisot, Pissarro, Raffaëlli, Rouart, Tillot, E. Vidal, Mignon, Zandomeneghi.

Szósta wystawa – 2 kwietnia 1 maja 1881, na boulevard des Capucines 35, w oficynie przy atelier Nadara. Udział trzynastu artystów: Mary Cassatt, Degas, Foratin, Gauguin, Guillaumin, Berthe Morisot, Pissarro, Raffaëlli, Rouart, Tillot, E. Vidal, Mignon, Zandomeneghi.

Siódma wystawa – 1882, na faubourg Sanit-Honoré251, u Jurand-Ruela. Udział dziewięciu artystów: Caillebotte, Gauguin,Gauillaumin, Monet, Berthe Morisot, Pissarro, Renoir, Sisley, Mignon.

Ósma wystawa – 15 maja – 15 czerwca 1886, na rue Laffitte 1. Udział osiemnastu artystów: pani Bracquemond, Mary Cassatt, Degas, Forain, Gauguin, Guillaumion, Berthe Morisot, Camille Pissarro, Lucie Pissarro, O. Redon, Rouart, Schuffenecker, Seurat, Signac, Tillot, Mignon, Zandomeneghi”.[6]

NAJWAŻNIEJSZE CECHY MALARSTWA IMPRESJONIZMU

kolory jasne, świetliste
barwy tęczy
dominującym kolorem jest błękit
brak światła czarnego
miejsca ocienione zaznaczone kolorem jasno – lub szarobłękitnym
alla prima – technika malarska, szybki sposób malowania bez wykonanego wcześniej na płótnie szkicu
zatarte granice malowanych przedmiotów
nakładanie farby niewielkimi plamkami sprawia, że powierzchnia obrazu zdaje się drżeć i wibrować
kompozycja otwarta – obraz stwarza wrażenie wycinka z rozległego widoku
formy nieczytelne
odrzucenie zasad komponowania (brak perspektywy światłocienia)