Hakuna Matata – teatr alternatywny

HAKUNA MATATA – teatr alternatywnyHAKUNA MATATA – teatr alternatywny TEATR - Teatr (łac. theatrum, z gr. theatron, ‘przyglądanie się, widowisko’) – rodzaj sztuki widowiskowej,...

TEATR – Teatr (łac. theatrum, z gr. theatron, ‘przyglądanie się, widowisko’) – rodzaj sztuki widowiskowej, w której aktor lub grupa aktorów na żywo daje przedstawienie dla zgromadzonej publiczności. Terminem tym określa się też czasem sam spektakl teatralny.

Trochę historii teatru…

Aktor i widz to dwa najistotniejsze składniki, bez których istnienie teatru nie byłoby możliwe. Teatr może obyć się bez reżysera, inscenizatora, choreografa czy scenografa, ale spektakl bez widzów lub bez aktorów nie jest możliwy. Aktor jest więc podstawowym tworzywem teatru, elementem niezbędnym. Z kolei sam teatr to ukierunkowane działania aktorów na użytek publiczności. Pełnowartościowy spektakl teatralny to taki, w którym następuje swego rodzaju porozumienie pomiędzy sceną a widownią.

Teatr to rodzaj sztuki, która odwołuje się niemal do wszystkich zmysłów człowieka. Łączy obraz z dźwiękiem, ukazuje bezruch lub ruch. Czasem nawet może odwołać się do zmysłu węchu lub dotyku.
Wykształcenie się form teatralnych ma swój początek w starożytnej Grecji (dramat) gdzie przejawiały się w formie kultów religijnych. Pochodzą od Dionizji – świąt organizowanych na cześć Dionizosa – boga wina, urodzajów, a także narodzin i śmierci. Z Dionizji Wielkich, czyli obrzędów i procesji urządzanych wiosną w miastach, wykształciła się tragedia, z kolei Dionizje Małe, święta ku czci Dionizosa obchodzone jesienią na wsiach, dały początek komedii, natomiast z dytyrambów – pieśni śpiewanych ku chwale Dionizosa – wykształcił się dialog koryfeusza (czyli przewodnika chóru) z chórem. Koryfeusz stał się też prototypem aktora.

Po raz pierwszy aktora wprowadził w 543 roku p.n.e. Tespis. Później Ajschylos wprowadził drugiego aktora, a Sofokles uznał za stosowne wprowadzenie aktora trzeciego. W jednym czasie na scenie starogreckiego teatru nie pojawiało się więcej niż 3 aktorów. Aktorzy występowali w kolorowych maskach, które odzwierciedlały humor granej przez nich postaci.

W starożytnym Rzymie wykształcił się nowy typ spektaklu mimicznego oraz pantomima, w której pojawiał się tylko jeden aktor. Z towarzyszeniem śpiewów i tańców przedstawiał on wybraną historię z mitologii greckiej.

W średniowieczu ze względu na władzę Kościoła początkowo “legalne” były wyłącznie widowiska religijne i realizowane w kościele. Rozwojowi nowych form dramatycznych sprzyjała liturgia, teksty były bowiem często dialogowane (np. responsoria). Niemałe znaczenie miała też widowiskowość nabożeństw (śpiew, charakterystyczne gesty, szaty, światła, kadzidła), bardzo teatralnej konwencji dopatrzeć się można w tzw. oficjach (dialogizowanych lub dramatyzowanych). Uczestniczyli w nich ubrani w odpowiednie kostiumy księża, klerycy lub żacy i prowadzili powstały z tekstów liturgicznych i śpiewów dialog. (Te formy teatralne rozwijały się do połowy XVI wieku, kiedy zostały zakazane przez sobór trydencki).

Tak jak w całej Europie początki życia teatralnego w Polsce mają ścisły związek z obrządkiem kościelnym. Prawdopodobnie już w XII wieku pojawiły się tu dramaty liturgiczne i oficja. Innym nurtem rozwoju form teatralnych były widowiska prezentowane na zabawach i uroczystościach dworskich. Ich elementami były bowiem: taniec, śpiew, recytacja, melorecytacja, a także obrządki np. weselne czy pogrzebowe. W Polsce również pojawiali się waganci i histrioni (zwani gądźcami, igrcami, jokulatorami, ludarzami, łazęgami, szpilmanami bądź wiłami). Ich działalność datuje się w naszym kraju od XIII wieku.

W drugiej poł. XVI wieku w Anglii tworzył William Szekspir, którego dzieła dramatyczne do dziś stanowią repertuar teatrów na całym świecie. Szekspir dokonał złamania klasycznej reguły trzech jedności – prezentował wielowątkowe akcje, nie zważał na oszczędność czasu, zmieniał miejsce akcji przedstawienia. Po drugie, postacie, które prezentował, były dynamiczne: rozwijały się pod różnym względem (np. zmieniały się motywy ich działania, postać, która początkowo wydawała się pozytywna, stawała się czarnym charakterem). Po trzecie, w dramatach szekspirowskich trudno dopatrzeć się zasady decorum (odpowiedniości) – humor pojawia się zarówno w komediach, jak i w tragediach. Po czwarte, na scenie pojawiało się odtąd więcej niż trzech aktorów. Odgrywano też m.in. sceny batalistyczne, w których realizacji brało udział kilkunastu lub więcej odtwórców.

W dobie oświecenia najważniejsza rolę odegrały teatry francuskie i włoskie. Teatr francuski posługiwał się głównie klasycystyczną komedią “charakterów”. Teatr włoski ze swoją komedią dell’arte spowszedniał i stał się coraz mniej doceniany.

Od początku XX wieku mamy do czynienia z teatrem współczesnym, wybuch II wojny światowej to zniszcenia wielu ośrodków teatralnych ale tez potrzeba odbudowania na nowo i oswojenia ludzi którzy odwykli od tego typu rozrywek. Teatr powojenny nie różnił się zbytnio od osiągnięć przedwojennych. Było to możliwe dzięki tym samym ludziom którzy tworzyli kulturę teatru. Wraz z rozwojem techniki rolę kształtowania wrażliwości widza stopniowo odbierają mu film i telewizja. W wyniku tego, teatr staje się rozrywką elit.

Teatr poprzez lata i różne epoki zmieniał się, nabierał nowego wyrazu, bogacił się w nowe nieznane dotąd doświadczenia by dzięki temu dotrwać do współczesności jako jedna z naistotniejszych form kultury.

Teatr Hakuna Matata

Od prawie roku działam w alternatywnym teatrze Hakuna Matata, jest to teatr tworzony głównie przez studentów przy dużej współpracy braci Mniejszych Kapucynów. Działamy przy kościele Kapucynów zwanym Poczekajką. Początki teatru sięgają 2002 roku kiedy to jeden z braci postanowił stworzyć wspaniałe dzieło, sztukę kostiumową zatytułowaną “Zamknięty sad” poruszającą aktualne dla każdego człowieka problemy współczesności. W tamtym czasie powstały jeszcze dwie sztuki, na podstawie opowieści Karola Dickensa.

O czym jest Zamknięty sad?
Główni bohaterowie, to młode małżeństwo pracujące w domu Oliwi i Marka, pysznych, próżnych bogatych ludzi. Marta jest tam służącą, Piotr zajmuje się ogrodem. Żyją w spokoju, powoli borykając się z problemami dnia codziennego. Któregoś razu Marta dowiaduje się, że nigdy nie będzie mogła mieć dzieci, niebawem wychodzi to na światło dzienne. Oczywiście przeżywa bunt, zaczyna wadzić się z Bogiem. Nieustannie jej myśli przenika pytanie, “dlaczego”, w tym momencie zupełnie zrozumiałe. Swój kryzys przeżywa też Piotr, który zaczyna zastanawiać się nad tym czy chce nadal być z Martą. Czas mija i jak zwykle okazuje się doskonałą receptą na załagodzenie bólu, złości, rozpaczy, tego wszystkiego, co zrodziło się w sercach młodych małżonków na wiadomość o niemożności posiadania własnych dzieci.. To jednak nie tylko czas, to coś znacznie większego sprawiło, że przeciwności zostały w tyle, zostały pokonane “…miłość jak śmierć mocna” spowodowała, że Marta i Piotr poradzili sobie z przeszkodą ,która stanęła na ich drodze, zaakceptowali trudną sytuację.

Kolejne lata przyniosły czasowe przerwanie pracy teatru by w marcu 2008 rozpocząć pracę nad wspaniałym spektaklem w reżyserii Garbine Losada, zatytułowanym Przyjaciel Johna Wayne’a. Jest to opowieść o życiu Karola i jego starszego brata, Janka który jest upośledzony umysłowo. Karol jest reżyserem teatralnym i wkrótce wystawia w swoim teatrze wielkie przedstawienie. Jesteśmy świadkami jego perypetii z bratem oraz jego narzeczoną oraz aktorami teatru. Sztuka jest niezwykle refleksyjna i skłaniająca do głębszych przemyśleń. Jesteśmy świadkami dramatu obu braci którzy często nie potrafią się porozumieć. Sztuka jest niezwykle złożona i dotyka wielu problemów współczesnego świata, pokazuje nam życie zwyczajnych ludzi dla których codzienne życie bywa bardzo trudne i których wytchnieniem jest właśnie teatr.

Podstawę naszego teatru a więc można by rzec fundament, tworzą bracia kapucyni, bez nich nie byłoby tego co już powstało. Nie byłoby pomysłów i wciąż nowych inicjatyw. Oprócz braci w pracę teatru zaangażowani są także uczniowie i studenci. Próby i przebywanie ze sobą, każdego z nas bardzo wiele uczą. W chwili obecnej w skład zespołu wchodzi 9 osób, w tym dwóch braci kleryków, cały czas się rozwijamy a to oznacza nowe pomysły nowe inicjatywy, każde nasze spotkanie przynosi jakieś nowe rozwiązania. To młodzi którzy tworzą ten teatr nadają mu ten niepowtarzalny charakter i siłę dzięki której wciąż rodzą się nowe pomysły i inicjatywy. Ponad 5-letnia historia teatru to różne wydarzenia, zmiany ale mamy nadzieję że mimo różnych trudności które stawia przed nami codzienne życie nasz teatr przetrwa. Świadomość siły jaką ma teatr, ale tez spontaniczne pozytywne reakcje ze strony ludzi uświadamiają nas w tym że to co robimy ma sens i choć nie zawsze jest łatwo mamy siłę aby w myśl słów Hakuna Matata* nie poddawać się.

* Hakuna Matata – w języku suahili znaczy “nie poddawaj się”