ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... (1928 – 1987)

ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach widnieje inna data jego urodzin, oraz miejsca. Wynika to z faktu, że artysta pytany o datę swoich urodzin często podawał inną, podobnie było z miejscem urodzin, nie jednokrotnie mówił, że urodził się na Hawajach lub w Filadelfii. Faktem jest, iż urodził sie w czesko-karpacko-ruskiej rodzinie, a zmarł 22 lutego 1987 roku w Nowym Jorku. Jego rodzice, Ondrej (Andrew) Warhola i Julia Justyna Zavacka (nazwisko Varchola zmienili na Warhola po przyjeździe do USA), byli imigrantami z klasy robotniczej. Pochodzili z wioski Mikova usytuowanej na północy Słowacji. Ojciec pracował w kopalni węgla w Pensylwanii.

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ
We wczesnym dzieciństwie najbliższą osobą dla przyszłego króla pop-artu była jego matka-Julia, to ona wpłynęła na ukształtowanie świadomości syna m. in. w sprawie religii, która odgrywała istotną rolę w całym życiu Andy’ego. Bliskie relacje jakie łączyły Warhola z matką pozwalają zrozumieć wiele kompleksów artysty, jak również fakt, że przez całe swoje życie, w odczuciu osób mających z nim kontakt sprawiał wrażenie „wiecznego dziecka”. W dzieciństwie bawił sie tylko z dziewczynkami, jego rówieśnicy byli natomiast zdania, ze Warhol był inteligentniejszy od nich, żył we własnym świecie trzymając sie na uboczu.

Edukację rozpoczął w wieku sześciu lat, w szkole w Holmes. Znalazł sie od razu w drugiej klasie, gdyż szybko przyswajał wiedzę. Wyglądał odmiennie, ale nie zachowywał się dziwnie, ubierał sie zwyczajnie. W trzeciej klasie młody Andy Warhola zachorował na tzw. Taniec św. Wita. Uważa się, że było to powikłanie szkarlatyny, która na zawsze miała zmienić wygląd i życie przyszłego artysty nurtu pop. Wyróżniały go jego białe włosy, przez co nazywany był „albinosem”. W wieku 12 lat stracił włosy, a jego organizm przestał wytwarzać pigment.
We wrześniu 1941 roku Andy rozpoczął naukę w Schenley High School. Jako licealistę najlepiej charakteryzują go dwa słowa: był zawzięty i poważny. W tym czasie rysował zadziwiająco dobrze, co docenili zarówno nauczyciele, jak i uczniowie Schendley.

Studia rozpoczął w 1945 roku w Carniegie Institute of Technology, na wydziale plastycznym. Miał problemy z powodu swojego hankeskiego akcentu, oraz ze słownictwem. Problemy dotyczyły też profesorów którzy nie akceptowali Andy’ego ze względu na to, że sprawiał kłopoty i nie spełniał wymogów stawianych przez konserwatywnych wykładowców. W drugim roku studiów Warhol interesował się baletem, tańcem współczesnym, z którego pobierał lekcje oraz brał udział w studenckim kole filmowym. Podczas studiów w Carniego Institute of technology Andy wymyślił technikę odbitej kreski, którą w latach pięćdziesiątych wykorzystywał w Nowym Jorku. Już na studiach traktowany był z uwielbieniem, ludzie z jego otoczenia przejmowali jego styl i naśladowali go. Andy posiadał problem związany z wyglądem, uważał się za nieatrakcyjnego, ponieważ kiedy sie denerwował wypadały mu włosy, a na skórze pojawiały sie plamy. Peruki były jego wizytówką image, w ciągu życia zgromadził ich kilkaset. Jego ulubione były koloru siwego, ponieważ uważał że nosząc ją nikt nie będzie wiedział ile ma lat.

SEKSUALNOŚĆ
ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... był gejem, ale nie mówił o tym. Będąc studentem w Carnegie Tech nie szukał partnerów jak większość studentów, z nikim nie utrzymywał stosunków płciowych. Dopiero w późniejszych pamiętnikach The Warhol Diary otwarcie pisał o swoich relacjach z mężczyznami. Warhol był gejem w czasach kiedy w Ameryce temat homoseksualizmu był tematem tabu, z powodu innej orientacji seksualnej można było zostać wydalonym z uczelni i być uznanym za niepoczytalnego. Orientacja Andy’ego nie budziła wątpliwości. Nosił sztruksową marynarkę z podniesionym kołnierzem, który przytrzymywał z przodu delikatną dłonią. Poruszał się tanecznym krokiem, na powitanie szeptał „Hi!”, głosem wyrażającym zaskoczenie. Kiedy siadał, starannie układał dłonie albo trzymał je luźno zwieszone.

KOLEKCJONERSKA PASJA
Warhol miał skłonności do hurtowych zakupów, kolekcjonerstwo było jego obsesją. Cechę tę przejął po matce, która nigdy niczego nie wyrzuciła twierdząc, że wszystko jeszcze kiedyś może sie przydać. Pod koniec lat sześćdziesiątych inwestował w dzieła sztuki milion dolarów rocznie. Kupując nowe przedmioty działał instynktownie, nie mówił prawie nic o swoich kolekcjach. Był przeciwnikiem okazywania uczuć, wiec jego kolekcjonerska pasja wyrażała się tylko w ustawicznych zakupach. Zbierał różne rzeczy od dziecka, ale zawsze było to coś nowego. Miał rozmaite upodobania. Uwielbiał rzeczy współczesne, ale w codziennym życiu zwracał sie ku starszej, klasycznej sztuce. Kochał naczynia egipskie, klasyczne meble amerykańskie i srebro. Uwielbiał Alma-Tademę, Bouqereau i wiedeńską secesję. Jednocześnie denerwowała go sztuka „wysoka”.

W latach 1960-1970 specjalizował sie w art-deco, przewidując, że zyska na wartości, oraz kupował dzieła sztuki i rzemiosła Indian. Dzięki kolekcjonerstwu poznał różne osoby jak Peter i Sandy Brout, w latach siedemdziesiątych ważni dla niego partnerzy w interesach.
Dom Warhola na Wschodniej 66 ulicy 57 wypełniony był po brzegi najrozmaitszymi przedmiotami, był to swego rodzaju skarbiec. Kiedy dwa miesiące po jego śmierci rzeczoznawcy zrobili spis rzeczy z tego mieszkania, w katalogu znalazło sie ponad 10 tysięcy przedmiotów do wystawienia na aukcję. Znalazły się tam m.in.: obrazy Picassa, Jaspera Johns’a, Claes’a Oldenburga, Lichtensteina, drzeworyt Edwarda Muncha, bakelitowe bransoletki, stare srebrne serwisy, sztuka Indian i prymitywistów amerykańskich o wartości muzealnej, austriackie meble secesyjne, starodruki, automaty do sprzedaży słodyczy i napojów czy słoje na ciasteczka. Wśród tych rzeczy nie było dzieł autorstwa samego właściciela, człowieka, który mógł uchodzić za najbardziej płodnego artystę XX wieku.
Część majątku szacowanego na 75-100 milionów dolarów dała początek artystycznej organizacji charytatywnej o nazwie „Fundacja Sztuk Plastycznych Andy’ego Warhola”, która obecnie jest jedną z najbogatszych fundacji tego typu w Stanach Zjednoczonych.

PRAWDZIWE OBLICZE
ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... swoje życie traktował jak film, którego sam był reżyserem. Zadziwiał swoją dwuznaczną osobowością: z jednej strony gwiazda medialna, z drugiej zaś mroczna i neurotyczna postać. Regularnie zgłaszał się na ochotnika by pomagać w schroniskach dla bezdomnych w Nowym Jorku, zwłaszcza podczas najbardziej pracowitych dni w roku. Mówił o sobie, że jest osobą religijną. Regularnie uczęszczał na msze święte. Postrzegał siebie jako człowieka niezaakceptowanego przez środowisko religijne, ze względu na swój homoseksualizm. Wiele jego dzieł zawiera ukryte tematy religijne. Często jednak odbierany był jako osoba pozbawiona serca i wszelkich ludzkich odruchów. Chciwie śledził losy sławnych postaci i dobrze wiedział jak bardzo efemeryczna jest sława. Fascynował go problem postawy społeczności amerykańskiej, upatrującej w sławie symbolu czasów.

Uwielbiał otaczać się aktorami, tancerzami, muzykami, homoseksualistami, bywał w Białym Domu, obracał się wokół królów i dyktatorów, takich jak szach Iranu i prezydent Filipin. Wszyscy skupieni byli wokół jego słynnej Fabryki, swoistego centrum popkultury, mieszczącego się pierwotnie na strychu czteropiętrowego domu, pod numerem 231 przy wschodniej 47 ulicy. Fabryka nosiła nazwę „srebrnej” z racji, iż jej ściany były wyłożone folią aluminiową. Życie w niej toczyło się w atmosferze orgii, było przepełnione narkotykami i alkoholem. Warhol kreował się na bohatera pierwszych stron gazet i było to jego artystyczną strategią. Chciał być w obiegu jak komercyjne produkty obok seksu i śmierci, które były głównymi motywami jego działalności. Beznamiętnie oddawał to, czym karmi się świadomość ogółu, temu poświęcił swe pozbawione prywatności, ocierające się o nihilizm, pełne teatralności życie. Jednocześnie z każdego swojego publicznego wystąpienia, robił pożywkę dla tych samych mediów, którymi się inspirował. Swoje umiejętności w dziedzinie reklamy wykorzystywał do kreowania własnego wizerunku. Jak sam stwierdził „ Ja jestem moim najlepszym dziełem sztuki”. Był wszechstronnym obserwatorem. W ścisłym gronie potrafił być bardzo rozmowny, jednak wolał oglądać niż być oglądanym. Wszystko notował, nie rozstawał się z aparatem fotograficznym i dyktafonem.

Był pod wielkim wrażeniem myśli i filozofii renesansowej, mając świadomość jej znaczenia dla masowej kultury. Swoje marzenia z okresu wczesnego dzieciństwa i młodości utożsamiał z marzeniami wolnego człowieka renesansu. Posiadał silne przeświadczenie, że jeśli człowiek chce coś osiągnąć zgodnie z prawami natury, potrafi zdobyć wszystko. Przejawiał paniczny strach przed śmiercią i szpitalami, który towarzyszył mu przez całe życie. Gdy zmarł jego ojciec bracia musieli zabrać go z domu do ciotki, gdyż bał się przebywać z nieboszczykiem. W dorosłym życiu stwierdził: „Ludzie nie powinni umierać. Powinni tylko odchodzić gdzieś daleko i nigdy nie wracać”. Posiadał problemy związane ze stanem emocjonalnym, popadał w hipochondrię. Z jej powodu przez krótki czas leczył się psychiatrycznie. Owe zachwiania psychiczne mają swoje źródło w dzieciństwie, kiedy to przeżywał wielokrotne wstrząsy nerwowe, ataki epilepsji. Cierpiał na samotność od czasu gdy w wieku 18 lat przeprowadził się do Nowego Jorku, nigdy nie poznał nikogo kto byłby mu szczególnie bliski. W dorosłym życiu w jednym z wywiadów, na pytanie czy ma prawdziwych przyjaciół, odpowiedział: „Telefon. Wszyscy są moimi przyjaciółmi”. Ludzi postrzegał jako nieszczerych i obojętnych, przez co był nieufny wobec nich.

Był zdania, że jeśli człowiek dystansuje się wobec uczuć to już nigdy nie wydają się one realne. Często wygłaszał antyintelektualne deklaracja typu: „Chciałbym być maszyną …nie mam zdecydowanego sądu o niczym”, „Chcę być gwiazdą”. Naiwność artysty sprawiająca wrażenie tępoty była pozorna. Wynikała z przesadnej neurotycznej samokontroli, która czasem sprawiała, iż wchodził w rolę naiwnego człowieka. Andy był niezwykle szczodry dla ludzi, których lubił. Oprócz tego, że zapraszał do restauracji, spontanicznie robił prezenty, obdarowując czymś, co według niego powinno się spodobać. Warhol ubierał sie bardzo niechlujnie co denerwowało jego otoczenie. Za namową najbliższych zmienił styl ubierania się, kupował drogie rzeczy, które niszczył aby wyglądały na „sfatygowane”. Kupował drogie buty, ale nim je włożył wylewał na nie farbę, moczył w wodzie, pozwalał kotom sikać na nie.

LATA 50.
W czerwcu 1949 roku ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... zamieszkał w Nowym Jorku, w międzynarodowym centrum artystycznym od czasu zakończenia II Wojny Światowej. Wraz z przyjacielem Philipem Pearlstejnem zamieszkał w dusznym, pełnym karaluchów mieszkaniu, na szóstym piętrze, bez windy i ciepłej wody, z wanną w kuchni i toaletą we wnęce.

W ciągu kilku dni po przybyciu Andy’ego do miasta dostał zamówienia z magazynów „Charm” i „Seventeen”, a także na całą serię okładek płyt wytwórni Columbia. Na początku lat 50-tych miał już na koncie serię obwolut książek dla wydawnictwa New Directions, jego grafiki wykorzystywano w reklamach programów sieci NBC, a rysunki drukowano w „New York Times”.
W tym okresie pojawiły sie problemy Warhola, z powodu homoseksualizmu myślał, ze jest chory, nierozwinięty uczuciowo. Kłopoty potęgował kompleks na punkcie wyglądu osobistego. Wypadały mu włosy, kiedy sie denerwował, na skórze pojawiały się ciemnoczerwone i białe plamy, a nosząc okulary z grubymi soczewkami czuł sie jeszcze bardziej wyobcowany.
W wieku dwudziestu siedmiu lat, jako najbardziej znany i najlepiej opłacany ilustrator mody w Nowym Jorku, zarabiał rocznie ponad 100 tysięcy dolarów i miał zapewnioną opiekę renomowanej galerii sztuki.

Ulubionym powiedzeniem Andy’ego stało się; „ no i co z tego?”. Przeżywał wówczas burzliwy związek z Charlsem Lisanby. Przełom w w karierze Warhola nastąpił w 1956 roku, dzięki wystawie jaką zorganizował w Bodlej Gallery.

LATA 60.
Na życie Warhola w latach 60. składały się nieustające imprezy powiązane z ciągłą pracą, na tle ogromnej sławy jaką już zyskał. Większość artystów nie lubiła Andy’ego, gdyż był dla nich zagrożeniem, oraz drażnił ich jego wygląd: dziwny, obcy, o bezkrwistej, masywnej, słowiańskiej twarzy i widoczny homoseksualizm.

ZAMACH NA ANDY’EGO WARHOLA
3 czerwca 1968 roku Valerie Solanas, umysłowo chora aktorka i założycielka jednoosobowego Stowarzyszenia na Rzecz Pocięcia Mężczyzn, dostała się do Fabryki Andy’ego aby go zabić. Jedna z kul wystrzelonych przez Solanas weszła z prawej strony, przeszła przez płuco, przełyk, woreczek żółciowy, wątrobę, śledzionę i jelita, zanim wyszła z lewej strony. Andy był w stanie śmierci klinicznej przez półtorej minuty. Po zamachu na Warhola Solanas dobrowolnie oddała się w ręce policji. Na Time Square podeszła do policjanta i oznajmiła, że zabiła Ady’ego Warhola, ponieważ miał zbyt wielką władzę nad jej życiem. Przed zamachem każdy miał wstęp do Fabryki, po zamachu wszystko się zmieniło, wszędzie były kamery. Zamach miał ogromny wpływ na artystę, gdyż po nim zawsze już żył w strachu. Zwiększyło się jego poczucie bezsensu tak życia, jak i sztuki.

TWÓRCZOŚĆ
Andy zaczynał karierę pracując w dziedzinie reklamy, jako grafik. Doskonale znał środowisko artystyczne i techniki, wiedział jakich środków należy użyć aby praca została doceniona. W latach sześćdziesiątych ważną rolę w twórczości Warhola odgrywała fotografia, która była wyznacznikiem jego oryginalności. Artysta do swych prac wybierał autentyczne zdjęcia z gazet, dlatego na jego pracach zasadniczo mógł się znaleźć każdy. W swych pracach doskonale oddawał kondycję w jakiej znaleźli się współcześni mu ludzie. Swój stosunek do malowanych przedmiotów określił następującymi słowami: „Nie wywołują we mnie żadnego zainteresowania; także kiedy maluję je, wyciągam z nich wszystko, co się da, bez żadnego wobec nich sentymentu”. Czuł się artystą amerykańskim, jednakowo chciał pracować w Europie. Chciał być artystą biznesowym, gdyż to było dla niego najbardziej fascynującym rodzajem sztuki. Nie był krytykiem sytuacji społecznej, malował tematy, które najlepiej znał. Ze sztuki uczynił narzędzie do dosłownego ukazywania i rejestrowania faktów. W swoich pracach rzuca światło na nihilizm, wyzysk ekonomiczny, kult herosów w mediach, na tworzenie sztucznych potrzeb i aspiracji, a także ostentacyjny konsumpcjonizm, brak chęci do życia, polityczną manipulację i współczesną anomię. Nie chciał aby ludzie pogrążali się w świecie kreowanym przez media, gdyż wyczuwał ich niebezpieczeństwo i pragnął aby ludzie je dostrzegli. Stał na stanowisku zachwytu i fascynacji rzeczywistością, jak również był przerażony pustką jaką ze sobą niosła, dlatego też poddawał obróbce otaczający go świat.

Pierwsza wystawa Warhola odbyła się gdy artysta miał 21 lat, zaczął wówczas malować obrazy olejne, wizerunki przedmiotów użytkowych jak np. Puszki zup Campbell’s i butelki Coca-coli. Stworzył serię prac, które przedstawiają temat anonimowych przypadków śmierci, m.in. Samobójstwo (1963), na którym ukazany jest śmiertelny skok młodej modelki z Empire State Bouilding, oraz serię elektrycznych krzeseł. W Serii wypadków samochodowych Warhol zwraca uwagę na naturalną cechę człowieka – ciekawość. Psychologia powtarzania utwierdziła Andy’ego w przekonaniu, że powielanie tego samego motywu, czy ujęcia, nawet najbardziej przerażającego, eliminuje u widza poczucie dekadentyzmu. Jego prace nie budziły przerażenia, lecz były odbierane jako swoiste decorum. Wcześniej od innych artystów dostrzegł rodzące się prądy i oczekiwania społeczne, nie chciał być utożsamiany z artystą, który tworzy pesymistyczne wizje. Jedna z teorii na temat powtórzeń w pracach Warhola mówi, że seryjne powtarzanie elementów w pracach jest wynikiem oglądania wizerunków świętych na ikonostasach. A wpływ na jego twórczość miałyby wywrzeć ikony, które oglądał w dzieciństwie, uczestnicząc w liturgii sprawowanej w obrządku bizantyjskim.

Portrety stworzone przez Warhola pozbawione są wyraźnej treści psychologicznej, gdyż np. przestępcy z obrazów patrzą na widza apatycznie, a w twarzach aktorek nie można uchwycić wzroku. Wykonanie portretu, komunistycznego przywódcy Chin – Mao, było ironiczne, gdyż polityk ten reprezentował absolutną antytezę amerykańskiego systemu politycznego i kulturowego, oraz był to komentarz na temat kultu polityków. Przedstawiając Marilyn Monroe pozbawił ją jej wyjątkowości i niepowtarzalności. Przedstawił twarz aktorki jak towar na równi z Coca-colą czy puszką zupy.

Stworzył także serię obrazów Art from art, w której artysta przekształca obrazy znanych mistrzów, tych których podziwiał i którym zazdrościł wyobraźni. Lubił pełne ukrytych znaczeń obrazy mistrzów renesansowych.

Był prorokiem amerykańskiego konsumpcjonizmu. Jego twórczość skierowana była do masowej publiczności. Za życia rozumiany był inaczej przez krytyków i intelektualistów, niż ma to miejsce dzisiaj. Z perspektywy ekonomicznej i społecznej ludzie stali się bliżsi rynkowego, konsumpcyjnego stylu życia i teraz lepiej rozumieją i doceniają wyjątkową indywidualność artysty.

Założeniem Andy’ego była prowokacja, w osiągnięciu której używał trików reklamowych, przez co oddziaływał na odbiorcę. Posługiwał się swoistym modelem komunikacji, który przedstawia się w następujący sposób: „Znane (popularne) tematy zaprezentowane jako dzieła plastyczne – łatwe w percepcji i recepcji odpowiednio (zgodnie z założeniem artysty) oddziałujące na odbiorcę”. W jego pracach nie ma przypadkowości, a najistotniejszą kwestią dla artysty jest aktualność tematu i nowatorstwo w sztuce, nawet za cenę nie zrozumienia i wywołania szoku.
Dzięki technice serigrafii mógł w krótkim czasie stworzyć ogromną liczbę prac, o czym świadczy wykonanie 2000 dzieł w ciągu dwóch lat, ilustrujących amerykańską społeczność konsumpcyjną.

W jego twórczości nieustannie od 1954 roku, pojawia sie motyw buta. Wielki sukces przyniosły mu rysunki butów dla firmy Miller dzięki, któremu zaczął zarabiać bardzo duże sumy pieniędzy, oraz otrzymał możliwość pracy dla sklepów Tiffany’ego. Buty odgrywały ważną rolę w jego życiu, miał ich setki par, były jego fetyszem.

Na wystawie w 1966 roku, Warhol zaprezentował wypełnione helem balony, w kształcie poduszek. „Srebrne chmury” torowały drogę ówczesnej estetyce rzeźby, łączyły się z osiągnięciami rzeźby kinetycznej, publiczność mogła dotykać eksponatów. Owe prace Warhol skomentował: „Nie chciałem już malować, więc pomyślałem, że sposobem na zakończenie byłoby namalowanie unoszącego się obrazu. Tak przyszły mi do głowy unoszące się srebrne prostokąty, które napełnia się helem i wypuszcza przez okna”.
W 1981 roku stworzył grupę prac: Symbole dolara, Noże, Pistolety i seria Mity. Mające na celu przypomnienie amerykańskiej gloryfikacji przemocy, Mity wskazują na centralne dla kultury postaci, takie jak Myszka Miki, Superman, Wujek Sam.

ŚMIERĆ
Andy przyjechał do szpitala w Nowym Jorku na operacje woreczka żółciowego, z którą zwlekał ponad miesiąc, gdyż panicznie bał się szpitali. Poza najbliższymi współpracownikami nikt miał o niej nie wiedzieć, nawet rodzinaZdrowa rodzina = zdrowe dzieci Kochający rodzice pragną dla swoich dzieci dobra, czynią dla nich wszystko, aby im pomóc i.... W szpitalu poprosił aby zapisać go pod innym nazwiskiem, dlatego szpitalne imię i nazwisko Andy’ego brzmiało: „Bob Robert”.
Operacja odbyła się bez komplikacji, jednak ze względu na słabą opiekę medyczną i zaniedbania Warhol zmarł dwa dni później – 22 lutego 1987 roku. Następnego dnia ciało przewieziono do Pittsburga, gdzie został pochowany na cmentarzu Świętego Jana. Rok wcześniej Andy pisał w America: „Śmierć to najbardziej żenujące zdarzenie, jakie może się komuś przytrafi, ponieważ ktoś inny musi się zająć wszystkimi sprawami. Umierasz, a ktoś musi się zająć ciałem, załatwić pogrzeb i miejsce na cmentarzu, wybrać trumnę, zamówić nabożeństwo, ubranie i znaleźć kogoś kto cię przygotuje i zrobi makijaż”.

WYSTAWY
Nie istnieje pełna lista pokazów, ponieważ Warhol bardzo dużo tworzył i miał także wystawy w takich miejscach jak Serendipity – lodziarnia z ambicjami, a takich miejsc nie uważało się za wystawy w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. Niektórzy uważają, że za pierwsza wystawa Warhola odbyła sie w holu wydziału sztuki Carnegie Tech we wrześniu 1946 roku, do wystaw zalicza się też pierwsze obrazy pop w witrynie domu towarowego Bonwit Teller’s z kwietnia 1961 roku.

Oto niektóre wystawy wskazujące na międzynarodowy charakter twórczości artysty. Poniższy wykaz to wystawy indywidualne, w porządku chronologicznym:
1952 Hugo Gallery, Nowy Jork, 1957 Bodlej Gallery, Nowy Jork, 1962 Ferus Gallery, Los Angeles, 1963 Guggenheim Museum, Nowy Jork, 1964 Galerie Ileana Sonnabend, Paryż, Moderna Museet, Sztokholm, 1965 Palais des Beaux-Arts, Bruksela, Jerrold Morris International Gallery, Toronto, 1966 Gian Enzo Sperone Arte Moderna, Turyn, 1971 Cenobio-Visualita, Mediolan, 1972 Kunstmuseum, Bazylea, 1973 New Gallery, Cleveland, Ohio, 1975 Romani Adami, Rzym, 1977 Gallerie Heiner Friedrich, Kolonia, 1980 Stedelijk Museum, Amsterdam, 1982 Fernardo Vijande, Madryt, 1983 Gloria Luria Gallery, Miami, 1984 Galerie Bischofberger, Zurych, 1985 Bucknell Uniwersity Lewisburg, Pensylwania, 1986 Museum of American Indian, Nowy Jork, Anthony d’Offay, Londyn, 1987 Credito Valtalinese, Mediolan.

FILMY ANDY’EGO WARHOLA
Nie można sporządzić pełnej listy filmów autorstwa Warhola, ponieważ w latach sześćdziesiątych kręcił bardzo dużo, a jego stosunek do rezultatów tej pracy był niedbały, wielu filmów nigdy nie wywołano. Często zdarzało się, że filmował bez taśmy w kamerze, tylko po to, żeby ludzie robili coś, co chciał obejrzeć. Warhol w takich filmach jak Sleep (sześciogodzinny obraz śpiącego przyjaciela) czy Empire State Builiding, uwolnił filmy od kanonów i stereotypów. Odebrał im arbitralną skrótowość czasu, dowolność skojarzeń, rozmaitość ujęć, to co się nazywa twórczym montażem. Filmy Andy’ego przez absurdalną długość, zwalniają widza od przymusu stałej koncentracji i uwagi. Oto zestawienie, niektórych filmów, które pokazywano i które przyczyniły się do tego, że za życia uznawano go za reżysera filmowego.

1963 Sen, Pocałunek, Film o tańcu, Strzyżenie, Pijany, Jedzenie
1964 Oral, Batman Drakula, Kanapa, Ladacznica, Naomi całuje Rufusa, Usta
1965 Koń, Winyl, Suka, Moja dziwka, Samobójstwo, Restauracja
1967 Naśladowanie Chrystusa, Naga restauracja, Więdnące westchnienia
1968 Samotni kowboje, Pornos, Ciało
1970 Ruja
1973 Frankenstein Andy’ego Warhola
1976 Zły

KSIĄŻKI ANDY’EGO WARHOLA
Andy Warhol’s Index Book, New Jork, Rondom House 1967
The philosophy of ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... (From A to B and back again) , New York, Harcourt Brace Jovanovich 1975
Andy Warhol’s exposures, fotografie; tekst Ansy Warhol, Bob Colacello, New York, ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... Books/Grosset and Dunlap 1979
Popism: The Warhol sixties, ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach..., Pat Hackett, New York, Harcourt Brace Jovanovich 1980
America, zdjęcia i tekst ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach..., New York, Harper and Row 1985
Andy Warhol’s party book, ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach..., Pat Hackett, New York Crown 1988

MUZYKA
W 1965 roku, Andy zaczął współpracować z zespołem rockowym The Velvet Underground. Zaproponował aby do zespołu dołączyła Nico, oraz przekonał Lou Reeda’a aby zmienił nazwe zespołu na: The Velvet Undrground and Nico.
Zaprojektował okładkę do ich pierwszego albumu The Velvet Underground and Nico. Andy dawał Lou pomysły piosenek. Na koncertach gwiazdą nie był zespół, ale Andy. Ludzie przychodzili obejrzeć Warhola, który ze swojego gniazdka na balkonie, gdzie co wieczór siadywał, wysoko ponad ogłuszającym hukiem, puszczał film i slajdy. W pokazach brała udział widownia reprezentująca szeroki przekrój społeczny, od heretyków i kloszardów sztuki po artystów takich jak Salvador Dali. Nawet guru tamtego okresu, Marshall McLuhan, uważał widowiska organizowane przez Warhola za godne uwagi, a zdjęcia z przedstawienia zamieścił w książce The medium is the massage. Lou Reed mówił o Warholu, że stworzył multimedia w Nowym Jorku.

Po osiągnięciu przez zespół sukcesu, Warhol i lider grupy, Lou Reed, przestali się ze sobą zgadzać co do kierunku, jaki zespół powinien obrać. Konsekwencją było wygaśnięcie kontaktu miedzy artystami. Warhol zaprojektował także okładkę dla albumu zespołu The Rolling Stones Sticky Fingers (1971). Cztery lata później Warhol został zatrudniony to wykonania kilku portretów lidera grupy, Micka Jaggera.
W 1990 r. Reed nagrał wraz z kolegą z zespołu The Velvet Underground, Johnem Calem, album zatytułowany Songs for Drella (niektórzy ludzie z Fabryki nazywali Warhola -Drella. Jest to zlepek imion: Draculla i Cinderella, Drakula i Kopciuszek). Na płycie Reed przeprasza i godzi się ze swoim udziałem w konflikcie.

Warhol był w dobrych stosunkach z wieloma muzykami, m.in. z Bobem Dylanem, Johnem Lennonem i Yoko OnoYoko Ono urodziła się 18 stycznia 1933 r. w Tokio. Matka Yoko, Isoko Yasuda – była potomkinią Zenijo Yasudy, założyciela.... Pojawił się także jako barman w teledysku zespołu The Cars do singla Hello Again oraz w teledysku grupy Curiosity Killed The Cat do singla Misfit (oba klipy, a także inne, były wyprodukowane przez Warhola).
Spotykał się także dość często z muzykami z zespołu Duran Duran.

INNE DZIEDZINY SZTUKI
Rysunek: Warhol zaczął swoją karierę rysując ilustracje reklamowe dla czasopism, używając przy tym plam tuszu. Najbardziej znane są jego obrazy butów. Niektóre z jego rysunków były opublikowane w małych broszurach, np. Yum, Yum, Yum (o jedzeniu), Ho, Ho, Ho (o świętach bożego narodzenia) i Shoes, Shoes, Shoes (o butach). Jego najsłynniejsza książka z rysunkami to najprawdopodobniej The Gold Book, uzupełniona osobistymi rysunkami przedstawiającymi młodych mężczyzn. Nazwa książki pochodzi od stron udekorowanych złotymi liśćmi.

Rzeźba: Najpopularniejszą rzeźbą Warhola są Brillo Boxes, drewniane repliki opakowań mydła Brillo.

Dźwięk: Warhol zawsze nosił ze sobą dyktafon, nagrywając wszystko, co każdy powiedział i zrobił. Odnosił się do tego urządzenia jak do swojej żony. Niektóre z tych nagrań były podstawą do jego prac literackich. Przykładem jego dźwiękowego dzieła jest Invisible Sculpture, czyli prezentacja, w której alarm antywłamaniowy włączał się, gdy ktoś wchodził do pokoju.

Telewizja: ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... marzył o programie telewizyjnym, który chciał nazwać The Nothing Special, o jego ulubionym temacie, czyli o niczym. Później stworzył dwa programy dla telewizji kablowych: Andy Warhol’s TV (1982) i Andy Warhol’s Fifteen Minutes (1986) dla MTV. Oprócz swoich własnych programów pojawiał się regularnie w telewizji, między innymi w The Love Boat.

Moda: Warhol powiedział: ”Prędzej kupię sukienkę i powieszę ją na ścianie niż umieszczę tam obraz”. Warhol przyjaźnił się z Halstonem, który był projektantem mody. Prace Warhola zawierają sukienki wykonane sitodrukiem oraz książki i obrazy o modzie. Przez krótki czas pracował jako model.

Performance: Warhol wraz z przyjaciółmi odgrywali happeningi i prezentacje teatralne podczas przyjęć. Zawierały one muzykę, film i projekcje slajdów. ”The Exploding Plastic Inevitable” jest szczytem jego osiągnięć w tej dziedzinie sztuki.

Fotografia: Do produkcji serigrafii używał fotografii wykonanych przez siebie, przyjaciół lub asystentów. Zdjęcia te przeważnie robione były specjalnym modelem Polaroida. Fotograficzne podejście do malarstwa i jego migawkowa metoda miały wielki wpływ na przyszłą fotografię artystyczną. Jego późny dorobek składa się ze zszytych ze sobą czarnych i białych zdjęć.

Wybrana literatura przedmiotu:

W. Becket, Pop-art, [w:] Historia Malarstwa. Wędrówki po historii sztuki Zachodu, przy współpracy P. Wright, tłum. H. Andrzejewska, I. Łych, Warszawa 1996.
V. Buckris, ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach.... Życie i śmierć, przełożył P. Szymor, Warszawa 2005.
J. Borysiak, Warhol 1928 – 1987, Warszawa 2005.
U. Czartoryska, Grafika antyprofesjonalna [w:] Grafika wczoraj i dziś, Warszawa 1973.
U. Czartoryska, ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach... i „jego kronika” [w:] Od pop-artu do sztuki konceptualnej, Warszawa 1976.
K. Kukiełko, Artysta w kulturze audiowizualnej. McLuhan, Warhol i widzenie rzeczywistości, „Kultura Współczesna”, Warszawa 2005, nr 3.
J. Niczyporowicz, Prorok w pomidorach : korespondencja ze Słowacji, „Przegląd Tygodniowy”, 1996 nr 25.
M. Rychlewski, Pop-art Warhola i soc-pop Barańczaka, „Kultura popularna”, 2004, nr 2.
Z. Studencki, V. Mad’arova, M. Bycko, ANDY WARHOLANDY WARHOL (1928 – 1987) ANDY WARHOL urodził sie 6 sierpnia 1928 r. W Pittsburghu, Pensylwania, USA, w niektórych opracowaniach...: Percepcja życia i twórczości, tł. Tekstów Slovacontact, Sosnowiec 2003.
W. Włodarczyk., Wokół pop-artu. Przedmiot i postać, [w:] Sztuka Świata, tom 10, Warszawa 1996.
A. M. Munoz, R. Martinez, J. M. Montaner, J. L. Stals, Historia Sztuki Świata, tom 8, wiek XX, tłum. B. Gutowska-Nowak, Warszawa 2001.