Wstrząs i ciężkie reakcje alergiczne u dzieci – pierwsza pomoc

Lekarze mówią o wstrząsie wówczas, gdy niewydolność krążenia prowadzi do niedostatecznego ukrwienia narządów. Nie ma on nic wspólnego ze wstrząsem psychicznym, którego doznajemy na skutek sytuacji obciążających emocjonalnie.

Przyczyny wstrząsu

Dochodzi do niego w wyniku poniżej opisanych chorób lub zaburzeń.

Utrata krwi i znaczna utrata płynów.

Przez ubytek krwi krążenie coraz bardziej słabnie, by ostatecznie ustać. Niewydolność krążeniową spowodować może też znaczny ubytek płynów (np. podczas całodniowej biegunki i wymiotów), co w efekcie prowadzi do wstrząsu sercowo-naczyniowego (hipowolemicznego).

Osłabienie i niewydolność serca

Niewydolność krążeniowa powoduje ustanie funkcji „pompującej” krwiobiegu. W tym przypadku mówimy o wstrząsie sercowo-naczyniowym (sercowopochodnym).

Ciężkie alergie

Część reakcji alergicznych to nagłe rozszerzenie się naczyń krwionośnych, powodujące „zatkanie” krwi i zatrzymanie krążenia (wstrząs anafilaktyczny).

Ciężkie infekcje

Także tu dochodzi do rozszerzenia się naczyń krwionośnych, co jest reakcją na wywołane zarazkami zakażenie krwi (wstrząs septyczny).

Obraz kliniczny wstrząsu

Wstrząs objawia się bladą, zimną i wilgotną skórą, przyspieszonym, trudno mierzalnym tętnem, przyspieszonym oddechem. Dziecko jest apatyczne, stopniowo traci przytomność. W przypadku wstrząsu anafilaktycznego wystąpić mogą dodatkowo duszności, co jest spowodowane obrzękiem błon śluzowych w obrębie dróg oddechowych. Może się również pojawić pokrzywka (bąble na dłoniach) lub obrzęki w obrębie twarzy.

Jak pomóc dziecku

Jeżeli podejrzewasz, że u dziecka doszło do wstrząsu, najpierw wezwij karetkę pogotowia. Dalsze działania zależą od rodzaju wstrząsu:

• jeżeli wiesz, że dziecko jest alergikiem, podaj mu przepisane przez lekarza leki przeciwhistaminowe, przewidziane w razie nagłych wypadków;
• krwotok tamuj zgodnie z opisem na s. 507;
• jeżeli dziecko jest przytomne i normalnie oddycha, połóż je na plecach, z uniesionymi do góry wyprostowanymi nogami (nie wyżej niż pod kątem 45°). Takie ułożenie pacjenta powoduje, że krew z żył kończyn dolnychpopłynie do innych narządów i wspomoże krążenie. Przykryj dziecko, aby nie doszło do wychłodzenia;
• jeżeli dziecko jest nieprzytomne, ale oddycha, połóż je w pozycji bocznej ustalonej
• jeżeli dziecko nie oddycha, rozpocznij reanimację.

Przy wstrząsie unieś nogi pacjenta do góry pod kątem 45° (por. ilustr. s. 287). W tym celu można podłożyć pod nogi dziecka stołek lub część materaca (przy czym nóg nie wolno zginać w kolanach pod kątem prostym). Dzięki temu krew z żył kończyn dolnych popłynie z powrotem do serca, co ustabilizuje krążenie i poprawi ukrwienie narządów, przede wszystkim mózgu. Można to rozpoznać po zaróżowieniu się skóry pacjenta i jego mniej apatycznym zachowaniu.