Pierwsza pomoc w nagłych przypadkach u dzieci – zatrucia i spożycie substancji żrących

Większość zatruć u dzieci spowodowanych jest głównie spożyciem leków, drugie miejsce zajmują domowe chemikalia. Ale do połykanych przez dzieci i lubianych elementów należą też niedopałki papierosów, fragmenty roślin, baterie, kosmetyki czy alkohol.

Nic dziwnego, że do zatruć dochodzi przede wszystkim u dzieci w wieku 2-4 lat. Któż bowiem będąc w tym wieku zrozumie, że kolorowe cukierki, które babcia ssie codziennie rano, nie są przeznaczone dla dzieci?

Na szczęście w większości przypadków sytuacja okazuje się niegroźna. Spożycie różnych substancji udaje się przeważnie leczyć w domu, po telefonicznej konsultacji z ośrodkami kontroli zatruć (detoksykacji). Istotne znaczenie ma tu dawka spożytych trucizn. Nic się nie stanie, jeżeli dziecko połknie np. jedną trzecią niewypalonego papierosa, powyżej połowy papierosa można się już liczyć z wystąpieniem objawów zatrucia.

W prawie 90% konsultacji z ośrodkami detoksykacji okazuje się, że nie doszło do ostrego stanu zatrucia. Nietoksyczna jest np. większość kosmetyków (szminki, mydła, mleczko do opalania), ziemia do kwiatów, plastelina, styropian, atrament, farby do malowania i długopisy. Na wszelki wypadek dzwońcie jednak do ośrodków detoksykacji po poradę!

Pierwsza pomoc

Usta

Zajrzyj dziecku do jamy ustnej. Jeżeli jeszcze tam coś trzyma, np. owoce lub resztki tabletek, wydobądź je palcami lub wilgotną ściereczką. Nie podawaj mu nic do picia, nawet jeżeli się tego domaga (również w przypadku spożycia pieniących się substancji, np. płynów do mycia).

Wyjątek stanowią substancje żrące, kwasy i ługi (stosowane w środkach do udrażniania rur lub środkach czyszczących do zmywarek). W takim przypadku należy podać ogromną ilość płynów (por. ramka po prawej).

Oczy

Jeżeli do oka dziecka dostała się jakaż substancja, płucz gałkę oczną bieżącą, letnią wodą (pod kranem lub za pomocą dzbanka) ok. 15 minut (spójrz na zegarek). Dla ułatwienia działań włóż dziecko do pustej wanny lub pod prysznic. Strumień wody powinien być delikatny. Bardzo istotne jest, aby dziecko miało otwarte oczy. Często jest to niemożliwe z powodu podrażnienia. Musisz jednak na siłę podnosić powieki dziecka, nawet jeżeli bardzo protestuje! Jeżeli jest to możliwe, poproś kogoś o pomoc w przytrzymywaniu otwartych oczu.

Skóra

W przypadku przedostania się trucizny na skórę (np. środek do zwalczania szkodników lub substancje żrące) poparzone miejsce dokładnie obmyj letnią wodą.

Drogi oddechowe

Jeżeli dziecko rozpyliło zawartość pojemnika ze sprayem, wyprowadź je do dobrze przewietrzonego pokoju lub na świeże powietrze. W razie złego samopoczucia dziecka (ciężki oddech lub splątanie, tzn. senność) dzwoń po pogotowie ratunkowe lub do ośrodka detoksykacji. Konsultacja jest o tyle konieczna, że podjęcie złych działań może tylko pogorszyć stan pacjenta.

Podawanie płynów wyłącznie po spożyciu substancji żrących!

O spożyciu przez dziecko substancji żrącej świadczy silny ból jamy ustnej, ślinotok i biały lub krwawy obrzęk błon śluzowych. Natychmiast podaj dziecku do picia parę łyków wody lub herbaty. Podawaj wyłącznie wodę, herbatę lub mocno rozrzedzone soki! Nie za dużo, aby nie wywołać torsji, co może dodatkowo uszkodzić poparzony przełyk. Podawanie kiedyś zalecanego mleka ma teoretycznie sens, ponieważ w pewnym stopniu neutralizuje kwasy. Jednak skłączkowane białka utrudniają późniejszy obraz w badaniu gastroskopowym. W celu neutralizowania zatrucia obecnie nie poleca się podawania napoju z cytryny.

Czy wywoływać wymioty?

Syrop z korzenia niemierzycy (wymiotnicy) wywołuje u większości dzieci wymioty w ciągu 10-20 minut po podaniu. W ten sposób chorzy pozbywają się części spożytej trucizny. Niektórzy lekarze radzą więc, aby na wszelki wypadek trzymać w apteczce pierwszej pomocy również taki wyciąg z korzenia wymiotnicy. Niestety nie można nabyć syropu w gotowej postaci, trzeba go przygotowywać indywidualnie na podstawie recepty.

W niektórych sytuacjach wymioty mogą być jednak niebezpieczne, np. gdy dziecko jest splątane lub nieprzytomne, spożyło rozpuszczalnik lub oleiste, żrące lub pieniące się chemikalia, takie jak środki do prania, czyszczenia lub mycia, olej do lampy, spirytus, benzynę lub ropę. Nigdy nie podawaj więc środków wymiotnych na własna rękę, lecz dopiero po konsultacji z ośrodkiem detoksykacji. Uzyskasz tam również informację dotyczącą dawki oraz sposobu podania syropu. Torsje wywoływać można też znanym „domowym sposobem”, wkładając palce do ust dziecka. Ale też dopiero po uzgodnieniu tego ze specjalistą! Aby wywołać wymioty, nigdy nie stosuj u dziecka koncentratu roztworu soli, ponieważ jest to bardzo niebezpieczne!

Tabletki węgla drzewnego, leki przeczyszczające, środki redukujące pianę

Czasem radzi się, aby po zatruciu już w domu podać dziecku węgiel lub środki przeczyszczające, które mogą spowolnić wchłanianie trucizn przez żołądek. Dzieje się tak tylko w przypadku paru substancji toksycznych i to też w umiarkowanym stopniu. Węgiel zażywać trzeba niestety w dużej ilości, czego dzieci nie są w stanie zrobić. Lepiej więc powierz to zadanie personelowi szpitala.

Po spożyciu przez dziecko pieniącego się środka do prania lub płynu do zmywarki, tworzenie się piany w żołądku można zredukować, podając np. Lefax lub Sab simplex. Jeżeli przez przypadek masz te środki w apteczce (stosuje się je przy wzdęciach), podaj dziecku od pół do całej butelki leku. Można je zastosować bez obaw, gdyż nie są wchłaniane przez organizm.

Trujące rośliny

Wśród rodziców bywa niewielu botaników wiedzących, że roślina, którą właśnie z zapałem żuje ich dziecko, jest trująca. W takiej sytuacji należy wyjąć z ust dziecka wszystko, co się da, zebrać jak największą ilość rośliny (lub grzyba) i szybko zadzwonić do centrum detoksykacji. Jak można unikać zatruć pochodzenia roślinnego, opisaliśmy w rozdziale 7 na s. 218. W identyfikacji roślin pomocne mogą być następujące książki:

• Altman H., Atlas trujących roślin i jadowitych zwierząt, Świat Książki, Warszawa 2004.
• B. Bohne, Dietze P., Rośliny trujące. 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących, Bellona, Warszawa 2008.
• Prokopowicz D., Medycyna podróży, rośliny trujące, zwierzęta jadowite, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2007.