Słońce i ciepło kojarzą się z przyjemnością, ich nadmiar jest jednak czasem szkodliwy. Dzieci nie pocą się i nie odprowadzają ciepła tak efektywnie jak dorośli. Z powodu dużych rozmiarów czaszki i wrażliwszej (cieńszej i mniej zrogowaciałej) skóry dotkliwiej reagują na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Przeciwko nim obraca się także zwiększona aktywność fizyczna w porze letniej. Nie potrafiąc odmówić sobie zabawy i ruchu nawet w trakcie największych upałów, dzieci nagrzewają się też od środka. Poniżej opisane objawy są działaniami ubocznymi słońca.

Ten pięciolatek, który spędził całe przedpołudnie na słońcu, żali się na silny ból głowy. Później zaczyna wymiotować. To najwyższa pora, by umieścić go w chłodnym pomieszczeniu, przykładając na czoło zimne okłady. [RP]

Oparzenie słoneczne

Bolesne zaczerwienienie pojawia się na skórze często z dużym opóźnieniem po paru godzinach. W bardzo ciężkich przypadkach tworzą się pęcherze (niegroźne są drobne, niedrażniące pęcherzyki, występujące u niektórych dzieci pod wpływem słońca).

Porażenie słoneczne

Intensywne działanie promieni słonecznych na głowę i kark wywołuje podrażnienie opon mózgowych. Pojawia się ból głowy, bolesność przy jej poruszaniu, u niektórych dzieci występują wymioty. W cięższych przypadkach pacjenci są poza tym splątani, mają objawy zmącenia świadomości.

Wycieńczenie cieplne

Przy wilgotno-upalnej pogodzie z powodu utraty płynów i przegrzania dochodzi do ogólnego wyczerpania organizmu. Temperatura ciała wzrasta ponad normę, skóra jest często blada i oblana zimnym potem.

Udar cieplny

W ciężkich przypadkach, np. po pozostawieniu mniejszych dzieci w nagrzanym samochodzie, dochodzi do całkowitego rozregulowania cieplnego organizmu. Przestają pracować gruczoły potowe i ciało nagrzewa się coraz bardziej, osiągając często temperaturę ponad 40°C. Skóra jest purpurowoczerwona i zupełnie wysuszona.

Udar cieplny (szok słoneczny) stanowi zagrożenie dla życia. Dzieci są splątane, mogą wystąpić u nich drgawki i utrata świadomości.

Jak pomóc dziecku

Wszystkim dolegliwościom wynikającym z przegrzania zapobiec można, stosując zasad ę złotego środka. Ten temat omówiliśmy w rozdziale dotyczącym podróży (por. s. 483).

Pierwsza pomoc w przypadku oparzenia słonecznego

Jeżeli doszło do oparzenia słonecznego, schłodź skórę dziecka, przykładając zimne okłady. Uspokajające i jednocześnie chłodzące działanie ma żel przeciwświądowy (Fenistil) lub emulsje po opalaniu, do zakupienia w aptekach lub drogeriach.

Emulsję po opalaniu można samodzielnie przygotować w domu (por. ramka). Podobne działanie ma chłodna maślanka. Łagodząco na skórę działa też olejek z dziurawca pospolitego, należy go jednak bardzo ostrożnie wcierać w skórę.

Przepis na emulsję po opalaniu

Na tarce o drobnych otworach zetrzyj zielony ogórek, wyciśnij sok przez chustkę i wymieszaj z pełnotłustym jogurtem naturalnym.Nanieś emulsję na podrażnione miejsca i pozostaw do wyschnięcia na co najmniej 20 minut. Następnie spłucz letnią wodą. W ten sposób skóra będzie ponownie natłuszczona i nawilżona. Poza tym kwas mlekowy zawarty w jogurcie zregeneruje warstwę ochronną skóry przed działaniem kwasów.

Pierwsza pomoc w przypadku porażenia słonecznego

W razie podejrzenia o (lekkie) porażenie słoneczne zaprowadź dziecko do cienia lub chłodnego pokoju. Dziecko powinno wypoczywać, najlepiej z wysoko uniesioną głowa, i spożywać dużo płynów. Wielu małych pacjentów lepiej czuje się w zaciemnionych pomieszczeniach. Nałóż dziecku lekką odzież i schładzaj mu czoło oraz kark, kładąc letnie, wilgotne chusty.

Do jedzenia i do picia podaj dziecku coś słonego, np. paluszki lub rosół z dodatkiem jarzyn, co spowoduje wzmocnienie osłabionego krążenia. Jeżeli dziecko uskarża się na ból głowy, podaj mu czopek przeciwbólowy (z powodu występujących mdłości jest lepszy niż tabletki czy krople). Gdy po podaniu czopka dziecko poczuje się lepiej, nie pozwól mu na ponowne szaleństwa. Ból (farmakologicznie zduszony) jest sygnałem organizmu, że maluch musi się trochę wyciszyć.

Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego

Jeżeli dziecko jest apatyczne lub ma jakby zmąconą świadomość, mogło doznać ciężkiego porażenia, a nawet udaru słonecznego. Natychmiast wezwij karetkę pogotowia! Bardzo mocno schładzaj dziecko, wkładając je najlepiej do chłodnej wody. Możesz je również nacierać zimnymi chustami lub kostkami lodu. Jeżeli dziecko chce i może pić, podawaj mu chłodne (ale nie lodowate) napoje.