Choroby tarczycy:

• nadczynność tarczycy
• niedoczynność tarczycy
• choroba Gravesa-Basedowa
• choroba Hashimoto
• nowotwór tarczycy
• wole guzkowe

W przypadku wykrycia u siebie niepokojących symptomów trzeba koniecznie skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który skieruje na badania krwi, USG i na wizytę do endokrynologa. Nie można tego lekceważyć.

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa-Basedowa to choroba o podłożu autoimmunologicznym oraz genetycznym występująca podczas nadczynności tarczycy. Czasem może jej dodatkowo towarzyszyć powiększenie tarczycy (które może prowadzić nawet do jej usunięcia) oraz wytrzeszcz gałek ocznych i obrzęk przedgoleniowy. Schorzeniem tym obciążone są pięciokrotnie częściej kobiety niż mężczyźni, najczęściej zapadają na nie osoby w średnim wieku.

Charakterystyka

We krwi osób chorych krążą immunoglobuliny TSI ( thyroid stimulating immunoglobulins), które pobudzają tarczycę do pobudzania hormonów oraz wzrostu. Są one również określane jako przeciwciała pobudzające tarczycę TSAb (thyroid stimulating antibodies). Poprzez połączenie ich z receptorami, które są w zdrowych warunkach przeznaczone dla TSH, pobudzają ją do wzrostu i wydzielania tyroksyny i trijodotyroniny. TSH również pobudza tarczycę, ale w sposób kontrolowany i działa to na zasadzie sprężenia zwrotnego za pomocą układu podwzgórzowo-przysadkowego. W zdrowym organizmie liczba wydzielanych hormonów jest taka, jak wynosi na nie zapotrzebowanie organizmu. W przypadku choroby Gravesa-Basedowa proces ten jest niekontrolowany, co może prowadzić do bardzo wysokiego poziomu hormonów tarczycy, nawet jeśli organizm takiej ilości nie potrzebuje.

Pojawienie się tych przeciwciał jest spowodowane defektem limfocytów T, przez który wchodzą one w reakcję z powierzchnią komórek i błędnie rozpoznają ją jako obcą. Informację tę przekazują one dalej komórkom, które są odpowiedzialne za produkowanie immunoglobulin, czyli limfocytom B zmuszając je do wytwarzania przeciwciał TSAb. Poza tymi, możliwe, że w przypadku choroby Gravesa-Basedowa występują czasem przeciwciała niszczące tkanki oczodołów oraz skórę goleni, co właśnie bezpośrednio powoduje wytrzeszcz oczu, problemy z widzeniem oraz obrzęk przedgoleniowy.

Należy więc zauważyć, że w przypadku choroby Gravesa-Basedowa przyczyną nadczynności nie jest zbyt duża ilość TSH, jak to jest w przypadku „typowej” nadczynności tarczycy, a immunoglobuliny, które pobudzają tarczycę i działają na nią destrukcyjnie.

Objawy choroby Gravesa-Basedowa

Większość objawów choroby Gravesa-Basedowa jest taka sama, jak w przypadku typowej nadczynności tarczycy, będą to więc:

• przyspieszona akcja serca
• wole
• problemy ze snem
• drżenie rąk
• uczucie duszności i gorąca
• złe samopoczucie
• obniżenie wagi ciała mimo braku przyczyny
• biegunka
• zaburzenia miesiączkowania
• zwiększone pragnienie
• drażliwość i nadpobudliwość

Poza tymi „standardowymi” objawami, pojawiają się dodatkowo inne, bardziej ukierunkowane na Gravesa-Basedowa. Mogą to być:

• powiększenie tarczycy – można to zauważyć gołym okiem, szyja wygląda, jakby była opuchnięta.  Czasem, gdy tarczyca znacznie się powiększy mogą wystąpić problemy z oddychaniem w niektórych pozycjach.
• oftalmopatia – wytrzeszcz oczu, zwany tez orbitopatią. Można je rozpoznać poprzez obserwowanie okolic powiek, tkanek oczodołów i w mięśnie ruszające gałką oczną – pojawia się obrzęk i nacieki zapalne. Z tego powodu powieki poruszają się dużo wolniej i może dojść do zapalenia spojówek połączonego z łzawieniem i światłowstrętem. Jeśli zmiany zajdą w mięśniach, może się pojawić podwójne lub nieostre widzenie.
• obrzęk przedgoleniowy – pojawienie się substancji śluzowatych w okolicach podudzi. Początkowo są to małe kropki, które następnie łączą się.
• obrzęk palców rakWarzywa i owoce dobre na raka Warzywa i owoce posiadają wiele substancji działających przeciwnowotworowo. Coraz częściej słyszy się o wynikach... lub stóp – akropachia tarczycowa – towarzyszy mu podokostnowe zgrubienie kości. Występuje rzadko.

Należy zauważyć, że nie wszystkie objawy muszą występować równolegle. Niektóre wcale nie muszą się pojawić.

Leczenie choroby Gravesa-Basedowa

Są trzy podstawowe metody leczenia choroby Gravesa-Basedowa. Jest to choroba całkowicie uleczalna.

• leczenie farmakologiczne tyreostatykami – zadaniem tych leków jest hamowanie wytwarzania hormonów przez tarczycę. Czasem dodaje się do tego leki wspomagające, na przykład te, które stabilizują pracę serca, na przykład beta-blokery (Propranolol).
• leczenie operacyjne, chirurgiczne – w przypadku, gdy tarczyca osiągnęła zbyt duże rozmiary konieczne jest usunięcie jej.
• leczenie izotopami promieniotwórczymi – najczęściej jodem radioaktywnym. Metoda ta wykorzystuje to, że tarczyca gromadzi związki jodu. Chory otrzymuje doustnie odpowiednią dawkę jodu radioaktywnego I131, który gromadzi się tylko w tarczycy, a niewykorzystana część jest wydalana z moczem. Leczenie to wymaga kilkudniowej hospitalizacji, ponieważ wydalony mocz należy zbierać i przechowywać do momentu, gdy nie rozłoży się radioaktywny jod. Emituje on promieniowanie b, które następnie działa destrukcyjnie na zmieniony poprzez chorobę miąższ tarczycy, co w efekcie powoduje jej zmniejszenie.

Jeśli chorobie towarzyszy wytrzeszcz oczu, należy być pod stałą kontrolą lekarza okulisty.

Hashimoto

Choroba Hashimoto nazywana jest również przewlekłym limfocytowym zapaleniem gruczołu tarczowego. Choruje się na nią często, a dodatkowo, jest to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, a także najczęściej występujący rodzaj zapalenia tarczycy. Jest ona wywołana autoimmunologicznie, czyli organizm sam ją powoduje. Zdarza się również, że pojawia się wraz z innymi chorobami o tym samym podłożu.

Nazwa tej choroby pochodzi od nazwiska japońskiego lekarza – Hakuru Hashimoto. Pracując w Berlinie, odkrył i zdiagnozował cztery przypadki.

Na Hashimoto zapadają od dziesięciu do dwudziestu razy częściej kobiety niż mężczyźni. Dodatkowo, istotny jest czynnik genetyczny, który wpływa na predyspozycje zachorowania w około 50%. Najczęściej choruje się między 45 a 60 rokiem życia, ale pojawia się również w okresie dziecięcym.

Jak wcześniej wspomniałam, często łączy się z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym. I tak, jeśli łączy się z chorobą Addisona, pojawia się zespół Schmidta, a jeśli dodatkowo choruje się na cukrzycę typu pierwszego, mowa o zespole Carpentera.

Objawy choroby Hashimoto

Hashimoto jest dość trudno wykryć, ponieważ objawy są zwykle początkowo niezauważalne. Dlatego najczęściej odkrywa się tę chorobę, gdy jest już ona w stanie zaawansowanym – gdy ma się do czynienia z niedoczynnością tarczycy. Może się również pojawić powiększenie tarczycy, nie jest to jednak bolesne i często nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami. Ogólne objawy niedoczynności tarczycy, przy których może się pojawiać choroba Hashimoto, to:

• Tycie, zwiększona masa ciała
• Zmęczenie, senność, apatia, osłabienie, depresja
• Permanentne uczucie zimna
• Utrudniona defekacja
• Blada skóra
• Wypadające i łamiące się włosy
• Obniżenie głosu
• Zwolnienie akcji serca
• Nieregularne i różne pod względem obfitości miesiączki

Rozpoznanie choroby Hashimoto

Gdy pojawi się kilka z wyżej wymienionych objawów, trzeba udać się do lekarza, który wypisze skierowanie na:

• Badanie krwi na obecność anty-TPO-Ab (podwyższone oznacza Hashimoto)
• Badanie krwi na obecność niespecyficznych przeciwciał antytyreoglobulinowych (podwyższone oznacza Hashimoto)
• Badanie histopatologiczne tkanki tkanki gruczołu tarczycy
• USG tarczycy
• Badania krwi TSH, FT3 i FT4

Leczenie choroby Hashimoto

Jeśli gruczoł tarczycy jest znacznie powiększony, być może konieczna będzie częściowe usunięcie tarczycy. W normalnych jednak sytuacjach, przechodzi się do leczenia farmakologicznego  L-tyroksyną (na przykład Letrox). Bardzo ważne jest nauczenie się regularnego przyjmowania leków, ponieważ to właśnie one pełnią funkcję, którą pełniła by normalnie tarczyca – regulują gospodarkę hormonalną organizmu.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy jest chorobą polegającą na nadmiernej produkcji hormonów tarczycy. To groźna, przewlekła choroba, której objawów nie należy ignorować. Nieleczona nadczynność może spowodować groźne zmiany w organizmie chorej osoby. Choroba dotyczy ok. 2% populacji, częściej chorują kobiety. Na szczęście współczesna medycyna zna już sposoby leczenia tego schorzenia.

Najczęstsze objawy sygnalizujące pogorszone działanie naszej tarczycy

• Spadek wagi ciała – osoba chora, mimo spożywania dużej ilości jedzenia, cały czas chudnie. Odczuwa się głód ciągle, nawet w nocy. Kalorie są szybko spalane i waga coraz niższa.
• Nadmierna potliwość i nadwrażliwość na ciepło – organizm spala wiele kalorii, zatem wytwarza dużo ciepła, które musi odprowadzić, co powoduje nadmierne pocenie się u chorego. Takiej osobie jest ciągle gorąco, często wietrzy mieszkanie, nawet zimą ubiera się lekko. Często pojawia się uczulenie na słońce.
• Biegunki – ten objaw również jest związany z szybkim spalaniem kalorii. Osoba chora parę razy dziennie musi się udawać do toalety.
• Drażliwość, nerwowość – osoby zawodowo lub prywatnie obarczone dużą odpowiedzialnością są przewrażliwione, łatwo wpadają w złość, ciężko jest im się na dłużej skoncentrować na jednej czynności. Źle przyjmują wszelką krytykę.
• Kołatanie serca – serce zaczyna bić bardzo szybko. Pojawia się najczęściej w nocy, w trakcie odpoczynku lub po posiłku.
• Duszność – obniżona sprawność fizyczna, zadyszka nawet przy niewielkim wysiłku, np. podbiegnięciu do autobusu. Zmęczenie, ogólne osłabienie, puchnięcie nóg.
• Drżenie rąk – podobnie jak w chorobie Parkinsona, dłonie chorego zaczynają drżeć, trudno jest mu np. utrzymać szklankę, nawlec nitkę czy otworzyć kluczem drzwi do mieszkania.

• Osłabienie mięśni nóg – osłabienie niektórych mięśni, szczególnie prostowników, przez co trudno jest choremu się poruszać, nogi puchną i są słabe.
• Nieregularne miesiączki – u kobiet cykl miesięczny się rozregulowuje, a okresy są bardzo skąpe, czasami zanikają. U mężczyzn powiększenie gruczołów piersiowych, osłabienie popędu płciowego, a nawet może pojawić się impotencja.
• Łzawienie – ból i pieczenie oczu pojawiające się najczęściej przy wietrze, bądź ostrym świetle. Zamazany obraz, występują worki pod oczami.
• Dolegliwości skórne – swędząca skóra, czerwone plamy na nogach, opuchnięte stopy. Skóra ciepła i wilgotna. Rzadkie, cienkie i niepodatne na układanie włosy. Łamliwe paznokcie.
• Powiększenie się tarczycy – wole – objaw zaawansowanego stadium choroby – uciskając na sąsiednie narządy powodują uczucie duszenia się, pojawiają się kłopoty z przełykaniem śliny.

Oczywiście każdy chory nie będzie miał wszystkich z wymienionych tutaj objawów, ale większość z nich zapewne rozpozna u siebie. Zależą one on wieku i stanu zdrowia chorego, a także od ilości produkowanych przez tarczycę hormonów.

Badaniem, które pozwoli rozpoznać nadczynność tarczycy jest analiza krwi. Wynik odczytuje się na podstawie stężenia tyreotropiny (THS), czyli hormonu przysadki mózgowej pobudzającego tarczycę oraz wolnych frakcji hormonów tarczycy – tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (FT3). Często przeprowadzane zostaje także badanie USG gruczołu tarczowego. Pomocna może okazać się również scyntygrafia tarczycy (pacjent otrzymuje izotop jodu, by sprawdzić jak tarczyca wychwytuje jod, które jej obszary są zimne, a które aktywne) określająca aktywność poszczególnych części tego narządu. Niekiedy endokrynolog zaleca choremu wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej, aby zobaczyć jak bardzo gruczoł rozrasta się do wnętrza klatki piersiowej. Gdy pojawiają się guzki, konieczne jest wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej, nie jest to przyjemne, ale pozwoli stwierdzić czy są one złośliwe.

O wyborze metody leczenia nadczynności tarczycy decyduje lekarz. Leczenie ma przywrócić prawidłowe działanie narządu, należy zatem zmniejszyć ilość produkowanych hormonów. Istnieją trzy możliwości

• Leczenie farmakologiczne – przyjmowanie leków i preparatów ograniczających nadmierne wydzielanie hormonów, np. Metizol. Niestety, niejednokrotnie po odłożeniu leków objawy wracają.
• Radioterapia – to podanie pacjentowi radioaktywnego jodu, który atakuje najaktywniejsze komórki, może on zniszczyć tarczycę, przez co istnieje ryzyko, iż pacjent wpadnie w niedoczynność. Nie może być przeprowadzana u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Po podaniu pacjentowi jodu w formie doustnej tabletki, nie może on zbliżać się do dzieci przez pół roku.
• Leczenie operacyjne – tyroidektomia – w przypadku dużego powiększenia tarczycy, gdy choroba nie reaguje na leki. To zabieg polegający na usunięciu tarczycy. Prowadzi do niedoczynności, do końca życia należy stosować suplementację hormonów tarczycy.

Podczas leczenia pacjent powinien unikać słońca, sauny, zwiększonego wysiłku fizycznego i psychicznego. Zaleca się nie spożywanie w tym okresie alkoholu i mocnej kawy. Dla wygody chorego powinien on nosić bawełniane ubrania – przepuszczające powietrze i niedrażniące swędzącej skóry. Warto także zwrócić uwagę, by spożywana żywność zawierała mało jodu.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy, czyli hypotyreoza, to choroba, której przyczyną jest niedobór hormonów tarczycy, produkcja hormonów nie pokrywa potrzeb organizmu. Stężenie tyreotropiny (THS) i tyroksyny (FT4) we krwi jest obniżone. Ryzyko wzrasta wraz z wiekiem. Niedoczynność tarczycy 5 razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, najczęściej między 40. a 60. rokiem życia.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

– niedoczynność wrodzona – nieprawidłowa budowa tarczycy,

– niedoczynność wtórna – nieprawidłowe działanie przysadki mózgowej lub podwzgórza,

– niedoczynność pierwotna – nieprawidłowości kryjące się w samej tarczycy.

Najczęstszymi objawami niedoczynności tarczycy są:

• Łatwe ziębnięcie – chory ma cały czas uczucie zimna, marzną mu zwłaszcza dłonie i stopy, ubiera się na cebulkę nawet latem.
• Senność – nadmierna senność, trudności w koncentracji.

• Uczucie osłabienia, męczliwość – chory czuje się senny, wiecznie zmęczony, jest apatyczny, ogólne osłabienie organizmu. Zdarzają się również silne stany depresyjne. Serce zwalnia, płytkie i rzadkie oddechy.
• Zwiększenie masy ciała – nawet gdy dieta nie ulega zmianie, chory cały czas tyje. Osłabienie przemiany materii powoduje, że apetyt chorego jest znacznie niższy, a waga i tak rośnie.
• Suchość skóry, łamliwe paznokcie i włosy – sucha, blada, zrogowaciała skóra domagająca się nawilżenia. Łamliwe, przerzedzone włosy. Może pojawić się chrypa, głos jest szorstki.
• Obfite miesiączki – nieregularne, długie i obfite krwawienie, odczuwalny silny ból. U mężczyzn spadek libido i problemy z potencją. Mogą pojawić się problemy z zajściem w ciążę, nieprawidłowy jej przebieg, a nawet kłopoty z donoszeniem ciąży. U dzieci może pojawić się słabszy rozwój umysłowy.

• Twarz pozbawiona mimiki – wyraźne rysy twarzy, mięśnie i stawy są sztywne, twarz ma bardziej surowy wyraz.
• Obrzęk śluzowaty – występuje w zaawansowanym stadium choroby, związany z gromadzeniem się w przestrzeniach międzykomórkowych mukopolisacharydów i albumin. Powoduje zgrubienie rysów twarzy i obrzęk powiek. Innym skutkiem jest także obrzęk dłoni.
• Wole – powiększenie się tarczycy. Występuje zarówno w niedoczynności, jak i w nadczynności tarczycy. W przypadku niedoczynności są one powodowane brakiem jodu w diecie.
• Upośledzenie rozwoju fizycznego i umysłowego – ludzie tracą chęci do jakiejkolwiek aktywności, a wysiłek fizyczny sprawia im trudność, słabsza pamięć.

Objawy pojawiają się powoli i w sposób dyskretny, początkowo mogą nie budzić żadnych podejrzeń. Objawy mogą być mylone z innymi problemami organizmu, bądź fizjologicznymi objawami starzenia się.

Diagnoza niedoczynności tarczycy polega na rozpoznaniu objawów i badaniach lekarskich. Konieczne są laboratoryjne badania stężenia hormonów. Ważnymi badaniami są również USG tarczycy i jamy brzusznej oraz rentgen klatki piersiowej. Lekarz może także zalecić wykonanie EKG, które ujawni zaburzenia rytmu serca. Wyniki badań odpowiedzą na pytanie o pochodzenie choroby.

Wczesne rozpoznanie choroby i podjęcie leczenia jest bardzo ważne, gdyż może znacząco poprawić jakość życia chorego i zapobiec komplikacjom. Leczenie niedoczynności polega na uzupełnianiu ilości hormonów tarczycy. Ich dawka jest ustalana indywidualnie dla każdego pacjenta. Leczenie polega na doustnym przyjmowaniu preparatu l-tyroksyny co rano przed posiłkiem. U młodych dawki są duże, leczenie energiczne. W przypadku osób starszych przebiega ostrożnie, stopniowo zwiększając dawki leków.

Ważne jest również (głównie u kobiet ciężarnych lub po operacji woli) prawidłowe odżywianie – chory powinien stosować dużo jodu w swojej diecie. Leczenie jest długie, zwykle dożywotnie. Plusem jest to, iż nie sprawia problemów i umożliwia swobodne, codzienne funkcjonowanie.

U osób z niedoczynnością tarczycy dwukrotnie zwiększa się ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Gdy nadczynność tarczycy jest nieleczona, najpoważniejszym powikłaniem może być śpiączka hipometaboliczna (znaczne obniżenie temperatury ciała do 24-32°C) stanowiąca bezpośrednie zagrożenie życia chorego.

Leczenie tarczycy

Choroby tarczycy należą niestety w dużej mierze to tak zwanych schorzeń idiopatycznych. Nie wszystkie oczywiście, ale bardzo duża ich liczba po prostu występuje i tak naprawdę nie wiemy do końca, dlaczego tak jest. Istnieją oczywiście różne hipotezy, ale w niejednokrotnie okazuje się potem, że symptom myli się z powodem. Bardzo poważnie utrudnia to nam prowadzenie skutecznego leczenia i niejednokrotnie zmusza nas do ograniczania się jedynie do radzenia sobie z objawami. Nasze działania zależeć będą oczywiście od tego, co dokładnie nam dolega.

Różnego rodzaju schorzenia tarczycy dotykają około 10% populacji Polski. Najczęstszym z nich jest tak zwane wole, czyli widoczne powiększenie tarczycy pojawiające się głównie u osób młodych, w tym dzieci, oraz u kobiet w ciąży. Nie zachodzi tu tak naprawdę żadne zaburzenie pracy gruczołu (wole obojętne), a jedynie obserwuje się za małą ilość jodu w diecie. Leczenie farmakologiczne najczęściej tu wystarcza, chociaż jest długotrwałe. Jeśli w wolu pojawiają się guzy, albo wole uciska na żyły i tchawicę, dokonuje się jego operacyjnego zmniejszenia.

W przypadkach nadczynności tarczycy, innym częstym schorzeniu, też może występować wole. Nadczynność powodowana jest albo przez guzy, albo przez reakcję immunologiczną organizmu i może powodować bardzo poważne ogólnoustrojowe problemy ze względu na wzrost ilości hormonów tarczycy w krwiobiegu. Leczenie może mieć tutaj charakter farmakologiczny i często jest skuteczne, ale zwłaszcza w przypadkach istnienia guzów konieczne staje się zastosowanie podejścia polegającego na zniszczeniu części gruczołu. W tym celu wykonuje się radioterapię lub serię napromieniowań. Leczenie inwazyjne wiąże się z ryzykiem wystąpienia niedoczynności tarczycy i innych zaburzeń.

Niedoczynność tarczycy, pierwotna (uszkodzenie gruczołu) lub wtórna (wywołana innymi schorzeniami), jest odwrotnością nadczynności. Na szczęście nie jest to trudne do zwalczenia schorzenie i leczenie farmakologiczne jest zazwyczaj bardzo skuteczne.

Zapalenie tarczycy, zwane też zapaleniem wola ze względu na rozwijanie się wola w wyniku zapalenia, to kolejne z częstych schorzeń gruczołu. Podostre przypadki zapalenia zazwyczaj same ustępują po kilku tygodniach i stosuje się  tylko delikatną farmakoterapię. Zapalenia przewlekłe są znacznie gorsze, gdyż są wynikiem procesów autoimmunologicznych. Ten postać choroby powoduje niedoczynność tarczycy i jest leczona tak jak ona. Wstępne stadia schorzenia są też ograniczane poprzez redukcje stanów zapalnych.

Złośliwe nowotwory tarczycy są stosunkowo rzadkie i chociaż stanowią bezpośrednie zagrożenie życia, można je całkiem skutecznie leczyć. Robi się to poprzez resekcję uszkodzonej tkanki, albo nawet całości gruczołu, co jest wskazane zwłaszcza w przypadkach odkrycia guzów rakowych w trakcie usuwania wola pozornie obojętnego. Po operacji stosuje się długotrwałą farmakoterapię i leczenie powstałej niedoczynności tarczycy.